بخش اسناد و مدارک علمی

مقدمه

نقش حیاتی موزه‌ها در جوامع بشری نقشی ماندگار و مروج ناب‌ترین و نفیس‌ترین پدیده‌های فرهنگی است. موزه‌ها از معدود مراکز حافظ یادگاران نسل‌های گذشته و میراث هنر و تاریخ هر سرزمینی هستند. هر یک از اشیای موزه در عین بی‌زبانی به هزار زبان و از روزگاران دور و مردمانی سخن می‌گویند که فرهنگ و تمدن یک ملت را شکوفا کردند.
امروزه در کشورهای گوناگون جهان، موزه‌ها، آثار تاریخی، باستانی، مردم‌شناسی و مجموعه تاریخی آن کشورها را به نمایش می‌گذارند. افزون بر این عنوان جدیدی به این فهرست اضافه شده است با نام "موزه کتاب"، مکانی با نفیس‌ترین و قدیمی‌ترین آثار مکتوب که با عنوان نسخ خطی معرفی می‌شوند.
مرکز اسناد و مدارک علمی در کنار کتابخانۀ‌ مرکزی دانشگاه کردستان همانند موزه کتاب با هدف و رسالت آشنایی نسل جوان با هویت فرهنگی و میراث کهن سرزمین تأسیس شده است. این مرکز همانند موزه کتاب با هدف جای ‌دادن بخش‌های مختلفی مانند اسناد، نسخ خطی، غیرکتابی، نشریه و روزنامه و کتب چاپی نفیس و قدیمی ایجاد شده است.
نسخ خطی، میراث ‌فرهنگی ملت‌ها محسوب می‌شوند که نماد بسیار مهم غنای فرهنگی و بیانگر تلاش مردم یک کشور گردآوری و حفظ دستاوردهای فکری، علمی و تاریخی آن سرزمین است. به عبارتی دیگر، نسخ خطی از عوامل اصلی نقل ‌و انتقالات دانش و تجربیات بشری محسوب می‌شوند. از این رو در مطالعات و تحقیقات تاریخی، ادبی، دینی، فرهنگی و قومی نقش مهمی دارند. با توجه ‌به اهمیت مجموعه‌های نفیس شخصی، این مرکز با توجه ‌به دارابودن فضایی مناسب جهت نگهداری و حفظ این مجموعه‌ها، آمادگی لازم برای آرشیو مجموعه اهدایی و واسپاری یا خریداری را دارد.
مرکز اسناد و مدارک علمی دانشگاه کردستان، عمری به درازای تأسیس کتابخانه مرکزی در مکان فعلی دارد. اما فعالیت اصلی و تخصصی خود را از سال 1398 شروع نموده است. این مرکز ذیل کتابخانه مرکزی راه‌اندازی شده است. مرکز اسناد در طبقه اول ساختمان کتابخانه مرکزی واقع گردیده است. این مرکز دارای فضایی بالغ بر 1000 متر مربع می‌باشد که دارای 3 اتاق مجزا (اتاق کنفرانس و جلسات، اتاق خدمات تخصصی کتابداری، اتاق ریاست مرکز)، اتاق مخزن، مخزن آرشیو روزنامه‌ها، تالار نشست‌ها می‌باشد.

---

اهداف کلی مرکز اسناد

اهداف کلی مرکز اسناد عبارتند از:

• شناسایی و فراهم‌آوری اموال و دارایی‌های با ارزش منقول و غیرمنقول دانشگاه در قالب آرشیو مرکزی دانشگاه
• تنظیم، پردازش و عرضه افتخارات و دستاوردها، دارایی‌های باارزش و تاریخ دانشگاه در قالب موزه
• جمع‌آوری، فهرست‌نویسی و نگهداری مجموعه‌های باارزش مانند کتب خطی و چاپ ‌سنگی و سربی، تصاویر، عکس‌ها، دست‌نوشته‌ها و یادداشت‌های مشاهیر، مجموعه‌ای از روزنامه‌های قدیمی مانند شرف و شرافت، تابلوهای عکس، فیلم‌ها، کاست‌های آموزشی و فرهنگی قدیمی، همچنین مجموعه‌های وقفی و اهدایی از اشخاص مهم و...

نوع مواد و مجموعه منابع علمی و نفیسی که در این مرکز گردآوری و نگهداری می‌شوند:
تابلوهای نقاشی، اشیای، عکس، اسناد، آرشیو روزنامه‌های قدیمی، پیایندها و نشریات نفیس، منابع دیداری و شنیداری، تجهیزات سمعی و بصری، نسخ خطی، کتب چاپی سربی، کتب چاپی سنگی، کتب نفیس، مجموعه‌های نفیس اشخاص

---

اساسنامه یا آیین‌نامه مرکز اسناد و مدارک علمی

اساسنامه یا آیین‌نامه مرکز در 4 صفحه تهیه و تدوین شده است که برای تایید نهایی و تصویب آن به هیات امناء ارسال خواهد شد. در این آئین نامه تعریف، اهداف و وظایف، ساختار اداری و وظایف مسئول مرکز ذکر شده است. مهم‌ترین بخش این آئین‌نامه مربوط به کمیتۀ علمی این مرکز است. این کمیته متشکل از 7 نفر است و عبارتند از: اول) رئیس کتابخانه مرکزی و دوم) مسئول مرکز اسناد و سوم) 3 نفر عضو هیأت علمی دانشگاه کردستان و چهارم) 2 نفر غیر عضو هیات علمی دانشگاه کردستان که با اسناد و نسخ خطی آشنایی داشته باشند. موارد سوم و چهارم، به وسیله رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه کردستان معرفی شده و در صورت تأیید، از طرف معاون محترم پژوهشی برای آنان ابلاغیه صادر می‌شود. ابلاغیه‌های مربوط دو سال اعتبار داشته و تمدید عضویت در کمیتۀ علمی منوط به معرفی مجدد از طرف رئیس کتابخانه و معاون محترم پژوهشی دانشگاه کردستان است. وظیفۀ کمیتۀ علمی، تدوین سیاست‌گذاری کلی مرکز و نحوۀ اجرایی‌ شدن وظایف آن است. اقدام و عمل به مفاد مهم این آیین‌نامه به ‌عنوان نقشه راه مسیر تحول و پیشرفت مرکز می‌باشد.

---

چارت سازمانی مرکز اسناد و مدارک علمی

مرکز اسناد و مدارک علمی با عنوان اداره مرکز اسناد و مدارک علمی، جزء یکی از ادارات چارت سازمانی کتابخانۀ مرکزی با زیر مجموعۀ معاونت پژوهشی دانشگاه کردستان می‌باشد. از نظر تشکیلاتی این اداره، دارای رئیس اداره (یک نفر) و کارشناس مسئول (یک نفر) می‌باشد، که ریاست این مرکز با مدیریت دکتر هادی رضوان (عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات عرب) و کارشناس مسئولی آن بر عهده خانم مژگان تیموری (کارشناس ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی) می‌باشد.

---

انواع منابع موجود در مرکز اسناد و مدارک علمی

مجموعه‌های نفیس اهدایی

اهدای کتاب اهدای دانایی است. اهدای کتاب باعث تقویت جریان گردش کتاب و دانایی در جامعه می‌شود. کتابخوانی، روشی برای دیدن و شنیدن افکار کسانی است که شاید نوع نگاهشان با ما متفاوت باشد. برخی معتقدند این همان‌هایی است که ما تمرین مدارا می‌آموزیم و می‌پذیریم که کسانی هم هستند که به‌گونه‌ای دیگر می‌اندیشند و رفتار می‌کنند. ازاین‌رو با اهدای کتاب می‌توان به‌عنوان ابزاری مؤثر و عملی برای ترویج صلح و گفتمان در جهانی با تنوع فکری فراوان یاد کرد. گاهی فردی نمی‌خواهد کتاب‌هایش را مثلاً به دلیل اینکه فلان فرد مسئول کتابخانه است وقف کند؛ اما اگر دوستی که او را امین می‌داند به او توصیه کند چنین کاری را انجام می‌دهد. بسیاری از افراد مجموعه‌های خوب خود را به ارث برده‌اند یا خود جمع‌آوری نموده‌اند. این افراد بیم آن دارند که پس از درگذشتشان این مجموعه‌ها دچار آسیب شود. آنان نمی‌دانند که اگر آن را اهدا کنند مجموعه به نام آنان ماندگار و یاد و نامشان برای همیشه زنده خواهد ماند. مجموعه‌های نفیس شخصی اعم از کتاب‌های چاپ ‌سنگی و سربی، نسخه‌های خطی و سایر مجموعه‌های شکلی و محتوایی نفیس دیگر از سرمایه و پشتوانۀ فرهنگی هر ملت است و همۀ افراد باید حق استفاده یکسان از آن‌ها را داشته باشند. این سرمایه‌های ملی متعلق به همۀ آحاد جامعه است.
این مرکز افتخار این را دارد که پذیرای مجموعه‌های شخصی اهدائی  افراد سرشناس و مشهور استان و غیره باشد و با توجه‌ به فضای مناسبی که بالغ بر 1000 متر مربع می‌باشد امکان نگهداری، طبقه‌بندی و آرشیو مجموعه‌های نفیس و شخصی افراد از هر کجای ایران را دارد. لازم به ذکر است که در وقت مناسب از اهداکنندگان مجموعه‌های نفیس شخصی یا بازماندگان آن مرحومان گرانقدر، تقدیر و تشکر لازم به‌ عمل ‌آمده است. تاکنون این مرکز مفتخر به پذیرایی و نگهداری از مجموعه‌های شخصی و نفیس قریب به 5 مجموعۀ شخصی به طور خاص و بیش از 50 مجموعۀ تک از افراد مختلف بدون نام و نشان یا از سایر مراکز می‌باشد.
 

مجموعه‌های نفیس اهدایی مربوط به افراد ذیل می‌باشد:

• مجموعۀ کتابخانۀ شخصی آقای دکتر سید اسعد شیخ‌الاسلامی (متولد ۱۳۱۱ در سنندج - متوفی ۱۳۹۸ در تهران) نویسنده و محقق کُرد و استاد برجستۀ رشتۀ فقه شافعی در دانشگاه تهران که از وی به ‌عنوان یکی از مشاهیر کرد در تیر ماه ۱۳۹۸ در کنگرۀ جهانی مشاهیر کرد تجلیل و تقدیر و به ایشان، نشان شهروند طلایی اعطا شد، یکی از مجموعه‌های نفیس، محتوایی، قدمتی و شکلی می‌باشد که ایشان در زمان حیات خود به مرکز اسناد و مدارک علمی  کتابخانۀ مرکزی دانشگاه کردستان اهدا نموده‌اند.
• مجموعۀ اهدائی حاج ماموستا محمد علایی اردلان، ماموستا ملا «محمد علایی اردلان»، اهل شهرستان سقز و از علمای برجسته کردستان بود که در مدت حیاتش خدمات شایانی به جامعه روحانیان استان ارائه کرد. ماوس تا ملا «محمد علایی اردلان»، مدیر دفترخانه شماره ۲۸ ثبت ‌اسناد شهرستان سنندج بود که در شهرستان‌های سقز و سنندج شاگردان زیادی را پرورش داد و سخنرانی‌های این عالم گرانقدر همواره چراغ راه متفکران و عالمان حق و حقیقت بود که مجموعه‌ای نفیس با نسخ خطی منحصر به ‌فرد، توسط بازماندگان ایشان به این مرکز اهدا شد.
• مجموعه اهدایی عبدالحسین احساسی، ایشان در دبیرستان شاگرد معلمانی چون نیما یوشیج و بزرگ علوی بودند و در دانشگاه، ادبیات و فلسفه خواند و از محضر بزرگانی چون علامه دهخدا و مجتبی مینوی درس آموخت و با مدرک فوق‌لیسانس جامعه‌شناسی فارغ‌التحصیل شد. منزل او محفل فرزانگانی چون هوشنگ ایرانی، محمدعلی اسلامی ندوشن، محمد قاضی، پرویز داریوش، جلال آل‌احمد، محمد دبیرسیاقی، سیمین دانشور، فروغ فرخزاد، مصطفی وطن‌خواه و بسیاری دیگر بود. در سال ۱۳۴۲ انتشارات کتابخانۀ ایرانشهر را تأسیس کرد که طی چند سال فعالیت، کتاب‌های با ارزشی از محمد قاضی، اسلامی ندوشن و دیگران را به خوانندگان ارائه نمود.  شادروان عبدالحسین احسانی به مردم ایران، فرهنگ، تاریخ و هنر این مملکت عشق می‌ورزید و کتابخانۀ او که شامل چند هزار جلد کتب ارزشمند بود، نمودار این تعلق خاطر اوست. بازماندگان وی، همسرش فرح مشایخی، و فرزندانش کتایون و کاوه احسانی باکمال افتخار این میراث ارزشمند و گرانی‌های او را به کتابخانۀ مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه کردستان اهدا نمودند.
• مجموعه اهدائی ملا توفیق میانه صبری
• مجموعه اهدائی مرحوم حاج ماموستا ملامحمد محمدی، اهدای بیش از 70 عنوان (160 جلد) از کتاب‌های ارزنده و نفیس کتابخانۀ زنده یاد حاج ماموستا ملامحمد محمدی (سردفتر ازدواج و طلاق 87/100 سنندج "کلکان دیواندره" و امام جماعت مسجد امام خمینی سنندج) به مرکز اسناد و نسخ خطی دانشگاه کردستان، توسط بازماندگان گرامی ایشان.
• به جز مجموعه‌های شخصی، مجموعه‌های اهدایی تک، از افراد یا مراکز ناشناس دیگری نیز در مجموعه عمومی این مرکز وجود دارد.

ضمن طلب آمرزش و شادی روح صاحبان گرامی این مجموعه‌های شخصی، از اشخاص فرهیخته و فرهنگی، که دارای مجموعه‌های ارزشمند دیگری هستند، دعوت به عمل می‌آید تا گنجینه‌های علمی، فرهنگی و نفیس خویش را با اطمینان خاطر به این مرکز اهدا نمایند.

منابع چاپ ‌سنگی و سربی

نظر به این که کتاب‌های چاپ‌ سنگی و سربی قدیم، کتاب‌های دورۀ انتقال از نسخ خطی به نسخه چاپی محسوب می‌شوند، همواره این کتاب‌ها به جهت ویژگی و شرایط خاص (نظیر نوع چاپ، خط، تاریخ کتابت) از اهمیت و ارزش والایی در مجموعه کتابخانه‌ها برخوردار هستند.
اهتمام و عنایت به این مجموعه گران‌سنگ و ارزشمند به ‌عنوان یکی از ذخایر غنی و مکتوب، سبب گردید تا حفظ، نگهداری و حراست این مجموعه بیش از هر زمان دیگر مد نظر قرار گیرد. کار جمع‌آوری، شناسایی، گردآوری و طبقه‌بندی این‌گونه کتاب‌ها در یک مخزن مجزا و مستقل از سایر منابع در مرکز اسناد صورت گرفت و این منابع اعم از مجموعه‌های اهدائی شخصی و مجموعه‌های اهدائی از افراد و مراکز ناشناس در یک مکان مجزا نگهداری و طبقه‌بندی شده‌اند.
منابع چاپ ‌سنگی و سربی اعم از مجموعه‌های شخصی و غیرمشخص در دفتری مجزا و با کد شناخته شده 01 در نرم‌افزار ثبت و شناسایی می‌شوند. با توجه به ویژگی خاص این منابع که ذکر شد فهرستنویسی و طبقه‌بندی آن‌ها نیز متفاوت خواهد بود و پروسه فهرستنویسی و رده‎بندی هر نسخه از این منابع طولانی‌تر و پیچیده‌تر از منابع دیگر می‌باشد. تعداد منابع چاپ سنگی و سربی موجود و فهرستنویسی و ثبت شده تا کنون بالغ بر 400 نسخه می‌باشد. علیرغم اینکه هر یک از این منابع دارای طرح رده‌بندی کنگره می‌باشد اما نظم آن‌ها در قفسه بر اساس شماره ثبت و کد 01 ویژه این منابع، می‌باشند. همچنین فایل جداگانه‌ای از این منابع بر اساس عنوان و شماره ثبت در نرم‌افزار word تهیه شده است.
 

منابع نسخۀ خطی

نسخۀ خطی یا دستنویس در اصطلاح به کتاب‌های قدیمی گفته می‌شود که با دست ‌نوشته شده و چاپی نیستند. دست‌نویس‌ها یا نسخه‌های خطی به سبب ارزش بالای پژوهشی و آرشیوی حائز اهمیت بسیار هستند. اما آنچه در ادبیات فارسی به آن نسخۀ خطی گفته می‌شود، کتاب‌هایی است که معمولاً در دوران قبل از رواج صنعت چاپ در ایران و کشورهای اسلامی تولید می‌شد. لازم به ذکر است که تهیه ویرایش انتقادی، تصحیح و تولید فهرست آن‌ها یکی از مهم‌ترین پژوهش‌های ادبی در ایران و سایر کشورهای اسلامی بوده است. هر نسخۀ خطی ویژگی‌های دورۀ خود را دارد و اگر با این ویژگی‌ها آشنایی داشته باشیم، به‌راحتی می‌توان نسخ خطی را از هم تمیز داد. در دوره معاصر برای شناسایی نسخه‌های خطی از دو شیوۀ شیمیایی و سنتی استفاده می‌کنند. در روش شیمیایی یا نسخه‌شناسی علمی، با مراجعه به ماشین و استفاده از فناوری می‌توان از چگونگی تهیه کاغذ، مرکب‌های الوان، تذهیب، مواد جلد و… اطلاعاتی را به دست آورد. در شیوه سنتی هم کارشناسان بر اساس دانش خود تاریخ کاغذسازی، شیوه خط، چگونگی کاربرد رنگ‌ها در تذهیب و… را مشخص می‌کنند.
قسمت اعظم نسخ خطی مرکز اسناد به ‌صورت دیجیتالی می‌باشد که غالب بر 1000 عنوان در قالب فایل پی.‌دی.‌اف به‌ صورت اهدائی به مرکز تقدیم شده است. این مجموعه ارزشمند، حدود هزار نسخه خطی موجود در کتابخانه‌های معتبر ایران و جهان را در بر گرفته و زمینۀ مناسبی را برای تصحیح و تحقیق نسخه‌های خطی در این مرکز فراهم کرده است. این بخش از نسخ هنوز فهرستنویسی و دانلود در نرم‌افزار تخصصی کتابخانه نشده‌اند. در صورت اقماری شدن مرکز در نرم‌افزار این امر انجام خواهد شد.
مجموعۀ فیزیکی و غیردیجیتالی نسخ خطی در حدود 8 نسخه می‌باشد که جزء منابع اهدائی و مجموعه‌های شخصی و نفیس است. بیشتر نسخ خطی موجود به زبان عربی است و موضوعات آن‌ها مرتبط با مسائل دینی می‌باشند. کار دیجیتال‌سازی نسخه‌های فیزیکی موجود در حال انجام است.
 

نشریات و مجلات نفیس

پیایندها یا نشریات ادواری به منابع اطلاعاتی ادامه‌داری اطلاق می‌شود که به‌ صورت متوالی و در قسمت‌های مجزا چاپ می‌شوند، و پایان از پیش تعیین شده‌ای ندارند. پیایندها به شکل‌های متفاوتی منتشر می‌شوند، در گذشته شکل چاپی بیشتر مرسوم بوده است؛ اما امروزه به ‌صورت لوح فشرده،
الکترونیکی و پیوسته نیز تهیه می‌شوند.
پیایندها از نظر محتوا دارای آخرین دستاوردهای علمی - پژوهشی و روزآمدترین مقالات در کلیه موضوعات است و از این نظر حائز اهمیت‌اند. محققان با مطالعۀ جدیدترین مقالات در زمینه‌های مورد علاقۀ خود از نتیجه پژوهش‌های پیشین مطلع و به پژوهش‌های بعدی می‌پردازند و به‌این‌ترتیب آگاهی پژوهشگران از تحقیقات پیش افزون و از انجام پژوهش‌های تکراری پیشگیری می‌شود.
نشریه‌های ادواری از مهم‌ترین ابزارهای اطلاع‌رسانی و رشد دانش در جهان محسوب می‌شوند. اهمیت نشریات ادواری ناشی از ویژگی‌های خاصی مانند تداوم انتشار، تعداد پدیدآورندگان نشریه، تازگی مطالب، توازن، تنوع و حجم مطالب، پوشش خوانندگان، پیگیری مطالب و ایجاد زمینه واکنش و سایر ویژگی‌های دیگر مانند ارزان‌بودن نسبت به سایر منابع اطلاعاتی، وجود صفحات خاص تبلیغات و امکان اطلاع‌رسانی درباره سمینارها، کنفرانس‌ها، گزارش‌ها و نقد و بررسی کتاب‌ها است. حجم کثیری از اخبار و اطلاعات متنوع هر روزه از طریق انواع نشریه‌های ادواری منتقل می‌شود. این منابع نسبت به سایر انواع منابع دانش از جایگاه خاصی در فعالیت‌های علمی و آموزشی و پژوهشی برخوردارند. بر اساس یافته‌های بسیاری از مطالعات استنادی و پژوهش‌ها، تولید علم تا اندازۀ زیادی متکی بر اطلاعات و دانش مندرج در نشریه‌های ادواری است. همچنین نتایج بیشتر پژوهش‌ها (گزارش نهایی طرح‌ها و پایان‌نامه‌ها) به ‌صورت مقاله و به ‌منظور اشاعۀ سریع یافته‌ها و نتایج علمی در مجله‌ها انتشار می‌یابد. به بیان دیگر نشریه‌های علمی نه ‌تنها مهم‌ترین مجرای اشاعۀ یافته‌های علمی به شمار می‌آیند؛ بلکه مجرای رسمی مراکز مهم علمی و حرفه‌ای نیز هستند و میزان تولید و کیفیت نشریه‌های ادواری و نیز استفادۀ هر جامعه از این منابع یکی از شاخص‌های رشد علمی و فرهنگی آن جامعه محسوب می‌گردد. این منابع از مهم‌ترین رسانه‌های جمعی هستند که تأثیر زیادی در تحولات اجتماعی و سیاسی جوامع دارند. همچنین نیروی انسانی و سرمایه عظیمی در بخش‌های فرهنگی، صنعتی و اقتصادی در سطح دنیا به کار تهیه و توزیع نشریه‌های ادواری می‌پردازند و افراد زیادی در سطوح مختلف به نحوی با این پدیده در ارتباط هستند. نشریات قدیمی و نفیس با وجود قطع انتشارشان، به ‌ویژه در حوزۀ علوم انسانی، همچنان ارزش محتوایی و نفیس و ارزشمند خود را دارند. این مرکز با واسپاری سایر مراکز دیگر مجموعه‌ای از نشریات نفیس را نیز دارا می‌باشد. تعداد عناوین نشریات نفیس بالغ بر 88 عنوان در موضوعات: ادبیات و زبان فارسی، علوم اجتماعی، فرهنگی و... می‌باشد.
از جمله این نشریات نفیس، نشریۀ صور اسرافیل است. صور اسرافیل از نشریات مهم صدر مشروطه بود و با بهره ‌بردن از نفوذی که میرزا قاسم خان تبریزی به سبب وابستگی به دربار مظفرالدین شاه در دربار قاجار داشت مقالات سیاسی تندی علیه استبداد محمدعلی‌شاهی منتشر می‌کرد.
جذاب‌ترین بخش آن هفته‌نامه را ستون فکاهی آن دانسته‌اند که به عنوان «چرند و پرند» به قلم علی‌اکبر خان قزوینی (دهخدا) و با امضای «دخو» نوشته می‌شد. دهخدا مطالب انتقادی و سیاسی را با روش فکاهی طی مقالات خود منتشر می‌کرد و سبک نگارش آن در ادبیات فارسی بی‌سابقه بود و مکتب نوینی را در عالم روزنامه‌نگاری ایران و نثر معاصر پدیدآورد. گفته شده است که صور اسرافیل اولین روزنامه‌ای بود که به طور رسمی در کوچه و بازار به دست روزنامه‌فروش‌ها و بیشتر به ‌وسیله کودکان به فروش می‌رفت، و از این ‌رو در بیداری مردم تأثیری به سزا داشت. در سرمقاله، مراد و هدف روزنامه این‌طور اعلام شده بود: «تکمیل معنی مشروطیت»، «حمایت مجلس شورای ملی» و «معاونت روستاییان و ضعفا و فقرا و مظلومین». در شماره سه، در تکمیل عبارت اخیر چنین آمده بود: «حمایت فقرا و ضعفا و کارگران». در تکمیل معنی مشروطیت، به استبداد و ارتجاع می‌تازد و در معاونت روستاییان و فقرا و مظلومین، اصلاحات ارضی و تقسیم زمین را میان رعیت مطرح می‌کند. از محدودیت سرمایه‌داری و اختیار نامحدود کارگران سخن می‌گوید و بالاخره دادخواهی مظلومین سراسر ایران را به گوش همگان می‌رساند... . در بیان حقایق و تعقیب هدف‌های خود نیز از همان شماره اول، نویسندگان گفته بودند که از تهدید و هلاکت بیم و خوفی نداریم و به زندگی بدون حریت و مساوات و شرف، وقعی نمی‌گذاریم… تملق از کسی نمی‌گوییم و به رشوه گول نمی‌خوریم و اَغراض نفسانی به کار نمی‌بریم، بد را بد و خوب را خوب می‌نویسیم.

آرشیو روزنامه‌های قدیمی

این مرکز دارای آرشیوی نفیس از روزنامه‌های قدیمی منتشر شده در کشور است که از طریق واسپاری مراکز دیگر به آن دست‌ یافته است. روزنامه‌ها، منابع مهم اطلاعاتی هستند که همیشه ارزش خود را حتی در طول و گذر زمان دارند. به این دلیل که ١) اخبار را با جزییات منتشر می‌کنند ٢) تعادل خوبی برقرار می‌کنند. بر اساس احساسات اخبار را منتشر نمی‌کند ٣) زبان خوبی دارد. روزنامه فقط خبر نیست؛ بلکه زبان خودش را دارد و با رویکرد ایجاد گفت‌وگو با مخاطبان این زبان را انتخاب می‌کند. ٤) روزنامه آموزش‌دهنده خوبی است چون مقالات مختلفی را در خود دارد. می‌توان به سرعت به موضوع مورد نظر خود دست یافت. اما در رسانه‌های الکترونیک، در لحظه تنها یک خبر منتشر می‌شود. انتخاب با من نیست، انتخاب با آنهاست. ٥) روزنامه در دست خواننده است و حس مالکیت اخبار را به او می‌دهد. می‌توان آن را کنار گذاشت و دوباره به آن بازگشت یا بریده‌ای از روزنامه را می‌توان سال‌ها نگه داشت. در حالی که رسانه‌های الکترونیک جریان دارند. شما باید در لحظه خبر را دریافت کنید تا آن را از دست ندهید. بنابراین روزنامۀ چاپی نوعی گنجینه محسوب می‌شود که می‌توان آن را نگه داشت اما رسانه‌های الکترونیک این قابلیت را ندارند.
مرکز اسناد دارای آرشیوی از روزنامه‌های قدیمی به تعداد 53 عنوان می‌باشد. از جمله روزنامه‌های قدیمی، روزنامه‌های شرف و شرافت است. در بین روزنامه‌های متعددی که از سال ۱۲۶۷ قمری به بعد به چاپ رسیده است و هر کدام منحصراً جنبه خبری، هنری و پاره‌ای جنبۀ محلی داشتند بدون شک یکی از ارزنده‌ترین آن‌ها روزنامۀ شرف می‌باشد و به دنبال آن روزنامۀ شرافت که مجموع این دو روزنامه در محافل هنری و ادبی به شرف و شرافت مشهورند. هر دو علاوه بر شرح حال رجال آن عصر و اخبار مربوط بدان، سراسر جنبۀ هنری، خطاطی و نقاشی دارند و مشهورترین نقاشان و خطاطان آثار هنری خود را در آن به یادگار گذارده‌اند. روزنامۀ شرف متعلق به اواخر دوران ناصری و روزنامۀ شرافت متعلق به اوایل دوران مظفری است. مؤسس و مدیر روزنامۀ شرف محمدحسن اعتمادالسلطنه است که از رجال بزرگ عصر خود بود. اولین روزنامۀ شرف در محرم سال ۱۳۰۰ ق. منتشر گردید.
روزنامه‌های شرف و شرافت به خط میرزا محمدرضای کلهر و میرزا زین‌العابدین ملک الخاطین به رشتۀ تحریر در آمدند. شماره 1 تا 87 روزنامۀ شرف از سال 1300 تا 1309 هجری قمری و روزنامۀ شرافت از شماره 1 تا 66 از سال 1314 تا 1321 هجری قمری منتشر گردیدند. تصاویر این دو روزنامه مشتمل بر تصویرهای رجال ایرانی و غیرایرانی، اماکن و سایر مواردی است که توسط نقاشانی چون میرزا ابوتراب غفاری، میرزا موسی نقاش و مصورالملک ترسیم شده‌اند. شرف و شرافت در مجموع دارای 250 نقاشی با سبک واقع‌گرایانه هستند. سال‌های انتشار این دو روزنامه هم‌زمان با دوران رشد و اعتلای عکاسی در ایران بود و از آثار عکاسان مشهوری چون آقا رضا اقبال‌السلطنه، میرزا احمدخان صنیع السلطنه، عبدالله میرزای قاجار، محمدحسن خان قاجار، میرزا سید علی خان اعتماد حضور و منوچهر خان عکاس‌باشی به نحوی در این دو روزنامه استفاده شده است.

تابلوهای عکس

یکی از منابع مهم و ارزشمند تاریخ‌نگاری، عکس است که همیشه در شناخت و درک عمیق دوره‌های تاریخی و مقایسه با حال و گذشته عکس و همچنین در نگاه مقایسه‌ای به نوشته‌ها و سفرنامه‌ها کمک زیادی کرده است. عکس (تاریخی) و وجه سندیتش چگونه وقایع تاریخی – اجتماعی، تغییرات بافت شهری، تراکم و توسعه، احداث خیابان، معماری و مصالح استفاده شده در بناها و حتی تغییرات پوشش و شرایط زیسته مردم را ثبت و به‌ عنوان سندی برای بررسی‌های علمی و اجتماعی مورد استفاده قرار می‌دهد.
در مرکز اسناد مجموعۀ تابلو عکس‌هایی از رجال و شخصیت‌های مهم، مراسم و مکان‌های مهم کردستان وجود دارد که تعدادی از این تابلوها از عکس‌های تاریخی مهم... می‌باشد. این عکس‌ها هر کدام دارای توضیح مختصری هستند که توسط اساتید حوزه تخصصی خود تفسیر و تشریح شده‌اند. مقرر است تا تمامی اطلاعات لازم در مورد هر یک از این تابلوها به صورت فایل پیوستی فهرستنویسی شوند. یکی از با ارزش‌ترین تابلوها، تابلو عکس مربوط به عکس اولین قلعۀ سنندج است، که در ذی‌القعده 1406 هجری قمری به عنوان ایالت اردلان تأسیس شده است، گرچه طبق شواهدی قدمت سنندج، حتی به سال 991 هجری قمری نیز برمی‌گردد.
 

منابع پشتوانۀ انتشاراتی دانشگاه کردستان

انتشارات دانشگاهی یا واحدهای انتشاراتی دانشگاه‌های کشور در عرصۀ نشر علم و تأمین محتوای علمی و درسی در قالب نشر کتاب و مجله تلاش می‌کنند، انتشارات دانشگاهی یکی از بخش‌ها تابعۀ معاونت پژوهشی دانشگاه‌ها هستند که هدف اصلی‌شان ایجاد تسهیلات اجرایی برای انجام اقدامات دربارۀ چاپ و نشر کتاب و منابع دانشگاهی است. تولیدات آن‌ها هم حاصل فعالیت‌های علمی پژوهشی استادان، محققان و دانشجویان یک دانشگاه است و به همین دلیل تولیدات این ناشران، بخشی از ماحصل فعالیت علمی یک دانشگاه و زیرمجموعه‌های آن (به‌ عنوان ‌مثال دانشکده‌ها) را نشان می‌دهد. از آن جایی‌که چاپ کتاب از تولیدات مبتنی بر پژوهش‌های علمی داخلی برای بسیاری از ناشران در عمل مقرو ن‌به ‌صرفه نیست، انتشارات دانشگاهی سهم به‌سزایی در ارائۀ چنین کتاب‌هایی به جامعۀ علمی کشور دارند. همچنین انتشارات دانشگاهی به دلیل برخورداری از پشتوانۀ اعضای هیأت‌ علمی دانشگاه می‌توانند با چاپ هدفمند کتاب، به حرکت و رشد علمی کشور کمک شایانی کنند.
مرکز اسناد مفتخر است که در فضایی مستقل، منابع انتشاراتی دانشگاه کردستان را از ابتدای فعالیت خود تاکنون گردآوری، طبقه‌بندی و نگهداری نماید تا همچون موزه‌ای از این آثار ارزشمند، حفاظت و نگهداری شود. کلیۀ این منابع در رده‌بندی کنگره با رده LGR طبقه‌بندی شده‌اند و بر اساس ردۀ فرعی و نشانۀ مولف و عنوان، به ترتیب طبقه‌بندی و نظم داده شده‌اند. تعداد این مجموعه تاکنون بالغ بر 200 عنوان یا نسخه می‌باشد.
 

کتب نفیس

به طور خلاصه، کتاب نفیس کتابی است که از نظر محتوا ارزشمند و متعالی باشد و از نظر فیزیکی از جلد و کاغذ با کیفیت و ظاهر هنرمندانه و ماندگار برخوردار باشد. همچنین کتب قدیمی چاپ اول نیز جز کتب نفیس‌اند. کتاب‌های نفیس به پنج دسته تقسیم می‌شوند که از میان این پنج دسته دو دسته اول از انواع دیگر بیشتر رایج هستند و دارای محبوبیت بیشتری نیز هستند.
این پنج دسته عبارتند از:

• کتب نفیس مذهبی
• کتب‌ نفیس ادبی
• کتب نفیس هنری
• کتب نفیس چاپ عکسی
• کتب نفیس ایران‌شناسی گردشگری

با واسپاری و اهدای مجموعه‌های شخصی افراد سرشناس به کتابخانۀ مرکزی، در مرکز اسناد این مجموعه کتب نفیس در فضایی جداگانه، رده‌بندی، نگهداری و حفاظت می‌شوند. موضوعات این کتب در حوزه ادبیات، فلسفه و مذهب و تاریخ می‌باشد. طبقه‌بندی آن‌ها بر اساس رده‌بندی کنگرۀ آمریکا می‌باشد. تعداد عناوین این منابع حدود 400 عنوان می‌باشد.
 

سایر منابع

مرکز اسناد همچنین با واسپاری و اهداء بعضی منابع قدیمی و با ارزش از لحاظ اطلاعات و محتوای منابع، دارای مجموعه‌ای از این منابع به شرح و تعداد ذیل است:

• آمار و آمارنامه‌ها به تعداد 11 عنوان، نمونه‌ای از این منابع " نتایج آمارگیری نیروی انسانی 1350
• راهنما به تعداد 6 عنوان: مثلاً ویترین جاذبه‌های گردشگری ایران
• سالنامه‌ها به تعداد 5 عنوان: مثلاً سالنامۀ آموزش عالی ایران
• کارنامه‌ها و عملکردها به تعداد 7 عنوان: مثلاً کارنامۀ پژوهشی شریف 1367
• گزارش‌ها به تعداد 8 عنوان: مثلاً گزارش اقتصادی و ترازنامۀ سال 1362 بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
• فهرست‌ها (فهرست کتابخانه‌ها و غیره در زمینۀ منابع چاپی و غیرچاپی) به تعداد 25 عنوان: مثلاً فهرست نسخه‌های خطی فارسی
• نشریات قدیمی به زبان کردی با 4 عنوان: مثلاً گوفاری ئامانج
• نمایه‌نامه‌ها با 2 عنوان: مثل نمایه‌نامه مدارک غیرکتابی موجود در مرکز اسناد و مدارک علمی
• کتابشناسی‌ها با 2 عنوان: کتابشناسی توصیفی آموزش و پرورش
• آئین‌نامه‌ها با تعداد 1 عنوان: آیین‌نامه شورای پژوهشی دانشگاه شهید باهنر کرمان 1371
• چکیده‌نامه‌ها به تعداد 1 عنوان: چکیدۀ تازه‌های تحقیق در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی ایران.

---

فهرست‌نویسی نسخ خطی و سایر منابع موجود در مرکز اسناد

منابع موجود در این بخش نیز همچون سایر منابع کتابخانه‌ای جهت دسترس‌پذیری و قابل جستجو بودن نیاز به فهرستنویسی و ورود اطلاعات کتابشناختی در نرم‌افزار کتابخانه دارند که این فرایند توسط مسئول بخش انجام می‌گیرد.
 

نحوۀ جستجوی منابع ویژۀ مرکز اسناد در نرم‌افزار کتابخانه‌ای آذرسا

با توجه به اینکه نوع ماده و نام عام مواد منابع موجود در مرکز اسناد و مدارک علمی ویژه و متفاوت از سایر منابع کتابخانه می‌باشد در صفحۀ جستجوی نرم‌افزار کتابخانه‌ای آذرسا که راهنمای نحوۀ ورود و جستجو در بخش امانت کتابخانه به طور کامل اعلان شده است، در قسمت نوع ماده، بایستی جستجوی خود را به نوع خاصی از مدرک محدود نمایید که با کلیک روی گزینۀ انتخاب نمایید، فهرستی از نوع مواد لیست می‌شود که با توجه به نوع ماده مورد نظر یکی انتخاب می‌شود. به عنوان مثال با کلیک روی چاپ سنگی و سربی کلیۀ منابع چاپ سربی با عنوان مشخص مورد جستجو، لیست خواهد داشت. مانند تصویر زیر: