عاطفه احمدی دهرشید

شبکه های ارتباطی در جابه جایی کالا، مسافر، خدمات و بخصوص مدیریت بحران ناشی از وقوع حوادث طبیعی نقش حیاتی و اساسی دارند. آسیب پذیری آنها در زمان وقوع مخاطره، موجب گستردگی بحران در شهرها خواهد داشت. در دو دهه اخیر بعد فراکتال به عنوان شاخصی مناسب جهت بررسی شبکه معابر شهری مطرح شده است. در این تحقیق به منظور شناسایی و ارزیابی وضعیت ساختاری معابر از نظر آسیب پذیری از هندسه فراکتال و الگوریتم های ماشین یادگیری (درخت تصمیم (AD tree)، نزدیکترین همسایگی(KNN) و شبکه های عصبی مصنوعی (ANN))، با رویکرد مقایسه ایی استفاده شده است. با استفاده از ایجاد بانک اطلاعات مکانی این پژوهش و لایه معابر شهر سنندج بعد فراکتالی معابر محاسبه شد. در ادامه به منظور شناسایی معابر آسیب پذیر سطح شهر، با استفاده از روش پیشین پژوهی و نظرسنجی از خبرگان، معیارهای موثر در سنجش آسیب پذیری معابر شهری شامل (معابر، نقشه کاربری اراضی، نقشه زمین شناسی، نقشه تراکم جمعیت، نقشه نوع مصالح شهرداری، داده های ترافیکی شهرداری، لایه ارتفاع رقومی ارتفاع، لایه های فاصله از جاده اصلی (دسترسی)، فاصله از ایستگاه ها و پایانه ها، کیفیت مصالح اطراف معبر، فاصله از مراکز درمانی و امداد و نجات، فاصله از ایستگاه های آتش نشانی، فاصله از تقاطع ها، فاصله از پل ها و زیرگذرها، فاصله از تاسیسات و تجهیزات شهری، ارتفاع ساختمان های اطراف معبر، میزان مقاومت لایه های سنگ بستر، درجه شیب، فاصله از گسل، فاصله از نقاط پرترافیک شهری و فاصله از نقاط پرتراکم جمعیتی)، شناسایی و در نرم افزار Arc GIS، لایه های اطلاعاتی مربوطه ایجاد شد. نتایج نشان داد که ناحیه 3 بیشترین و ناحیه 7 کمترین میزان بعد فراکتالی را دارد اما به طور کلی در اکثر نواحی میزان بعد فراکتال پایینی مشاهده شد بر این اساس شبکه های ارتباطی شهر سنندج در هنگام وقوع مخاطرات، میزان آسیب پذیری بالایی خواهند داشت. همچنین دیگر یافته ها بر اساس کاربرد روش های تحلیل تصمیم گیری چند معیاره (Shannon Entropy) و الگوریتم های کاربردی در Arc GIS، نشان داد که معابر؛ بلوار توحید، بلوار دانشجو، پاسداران، فردوسی، کشاورز، حسن آباد، آبیدر، انقلاب، امام، طالقانی، شیخان، مردوخ، سعدی، بلوار کردستان و دکتر حسینی جزء معابر بسیار آسیب پذیر در برابر مخاطره زلزله در سطح شهر سنندج هستند. در نهایت ارزیابی مقایسه ایی الگوریتم های ماشین یادگیری مورد استفاده در این مطالعه، بیانگر آن است که الگوریتم ADTree، بیشترین دقت و بالاترین میزان کارایی را در پیش بینی میزان آسیب پذیری شبکه ارتباطی درون شهری سنندج نشان داد. از این رو این الگوریتم می تواند در عملیات شناسایی و پیش بینی مدیریت بحران و سنجش وضعیت آسیب پذیری موثر واقع افتد.

افت آب زیرزمینی یکی از مهمترین مسائل و چالش های پیش رو در زمینه کاهش ذخایر آبی در همه جوامع انسانی می باشدکه سبب ایجاد آسیب پذیری اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در مکان های مختلف شده است. شناسایی عوامل آسیب پذیر موثر نواحی بر روی افت آب زیرزمینی و اتخاذ تدابیر درست کارشناسانه و به موقع نسبت به آن یکی از ابزارهای اساسی و مهم جهت مدیریت و کنترل این مخاطره محیطی است. در این راستا مطالعه حاضر بر آن بوده است به شیوه توصیفی – تحلیلی و ضمن تاکید بر جنبه کاربردی آن، به تحلیل ساختاری بر آسیب پذیری نواحی تحت مخاطره افت سطح آب زیرزمینی در دشت کبودرآهنگ استان همدان بپردازد. جامعه آماری این پژوهش از میان ساکنین روستاهای ده دهستانِ شهرستان کبودراهنگ است. نمونه های مورد بررسی به تعداد 400 نفر بر اساس روش کوکران و به شیوه تصادفی – طبقه ای با فن انتساب متناسب، از میان دهستان های منطقه مورد مطالعه انتخاب شد. اطلاعات مورد نیاز بر اساس تدوین پرسشنامه محقق ساخته که روایی آن توسط اساتید دانشگاه کردستان و پایایی آن بر اساس روش آلفای کرونباخ با ضریب 90/0 محاسبه شد، جمع آوری گردید. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از الگوریتم ها و توابع کاربردی در نرم افزار ARCGIS، شامل IDW، آمارتوصیفی و استنباطی (آزمون T تک نمونه ای، همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام)، در نرم افزار SPSS و برای مدلسازی و تحلیل فاکتورهای موثر بر و شاخص های آسیب پذیری در برابر مخاطره افت سطح آب زیرزمینی دشت کبودرآهنگ از روش های تحلیل تصمیم گیری چند معیاره (MCDM) و معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار AMOS بهره گرفته شد. نتایج پژوهش حاضر در فاز نخست و در ارزیابی مهمترین مولفه بیانگر رخداد آسیب پذیری در برابر افت سطح آب زیرزمینی، منتهی به شناسایی مولفه کالبدی با ضریب 579/0 و مولفه زیست محیطی با ضریب 178/0 گردید. دیگر یافته ها نشان داد که مهمترین مولفه موثر بر آسیب پذیری منطقه، مولفه اقتصادی و زیست محیطی با میانگین 44/3 است. همچنین نتایج این مطالعه در مدلسازی معادلات ساختاری بیانگر آن است که بنیان های ذهنی و ارزشی افراد در تطبیق با پاردارایم های نظریه ای نشان داد که عدم اتکا به انگاره های ارزشی پارادیم نوین زیست محیطی که بر تعادل و هماهنگی با طبیعت و محیط زیست تاکید دارد، منتهی به رفتارهای تخریب گرایانه در ارتباط با بهره برداری از منابع طبیعی می شود، که نمود آن را در دشت کبودرآهنگ در خصوص رخداد فروچاله ها می توان شاهد بود. در نهایت تحلیل فضایی- مکانی مناطق آسیب پذیر در برابر افت سطح آب زیرزمینی در دشت کبودر آهنگ نشان داد که دهستان های سرداران و حاجیلو با درجه آسیب پذیری بالا و خیلی بالا در وضعیت نامناسبی قرار گرفته است و نیازمند توجه و مدیریت بحران پیش از بحران می-باشند.