وریا حفیدی

روزه از ارکان دین مبین اسلام و از عباداتی است که بر انجام آن تاکید شده و اهمیت و جایگاه خاصی در تزکیه نفس و افزایش تقوی دارد. روزه دارای ارکان، شرایط، سنت‌ها و مفسدات (مبطلات) خاص خود است. مفسدات یا مبطلات اصطلاحاً به چیزهایی (مواردی یا اموری) گفته می‌شود که موجب ابطال روزه می‌گردند. فقها به‌صورت کلی ضوابط سه‌گانه‌ای را برای ابطال روزه بیان نموده‌اند که شامل: ورود چیزی که دارای ذات و عین باشد، به درون بدن (جوف) و منافذ باز آن؛ جماع و ملزومات آن؛ خروج منی به سبب مباشرت و یا استمنا البته به شرط آنکه شخص به حرام بودن آن علم و آگاهی داشته باشد و بداند که در حال روزه است. در این پایان‌نامه براساس روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اسنادی با مقارنه بین مذاهب اربعه اهل سنت به بررسی مفسدات روزه پرداخته شده است. بررسی آرای فقهی بیانگر آن است که مفطرات (مفسدات) به دو دسته متفق‌علیها که شامل جماع، خوردن و آشامیدن، انزال منی، استفراغ عمدی، حیض و نفاس، جنون و إغماء، ارتداد و قطع نیت می‌باشد و مفطرات مختلف ‌فیها که شامل مواردی همچون قطره بینی و چشم، سرمه کشیدن، استفاده از قرص‌های زیرزبانی، دیالیز کلیه در زمان روزه‌داری و ... است، تقسیم‌بندی شده است.

وقف یکی از بارزترین افتخارات شرعی است و حبس مال مالکی است که در عین حال که در تصرف مال منفعت است، با قطع تصرف واقف و دیگران، بر مال منفعت خود تسلط مطلق دارد. گردنش یا همان طور که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم به عمر می فرماید: «اگر بخواهی می توانی اصل آن را دریغ کنی و صدقه بدهی». وقف یک جنبه خاص از خیر و حمایت از فقرا و نیازمندان، تامین مالی پروژه های آموزشی و بهداشتی و همبستگی بین افراد جامعه و کمک به تحقق عدالت اجتماعی است. وقف، وقف برای آن، موقوفه پس از تامین ارکان وقف، لازم است که یک نفر مدیریت آن را بر عهده داشته باشد و این شخص، نذیر و متولی است وجوه وقف شده و حصول اطمینان از استفاده از آنها مطابق با شرایط تعیین شده توسط اهدا کننده. متولی باید شرایط تعیین شده از سوی واقف را اجرا کند و بر تمامی جوانب فرآیند وقف نظارت کند. این دو نفر باید واجد شرایط و صادق باشند تا اطمینان حاصل کنند که اهداف وقف به طور موثر و منصفانه محقق می شود. یک محیط سازمانی یکپارچه است که هدف آن حفظ دارایی های موقوفه و سرمایه گذاری در آنها به نحوی است که به بازده مورد نظر دست یابد و به طور دقیق شرایط وقف را اجرا کند: متولی و متولی: شخصی است که از طرف واقف یا مقامات مسئول به عنوان مسئول اصلی اداره وجوه موقوفه تعیین شده است. نگهداری، سرمایه گذاری و پرداخت هزینه ها معمولاً به تصمیم گیری های مالی و اداری مربوط می شود و متولی رسماً منصوب می شود و ممکن است یکی از اعضای خانواده یا یک نهاد رسمی متخصص در مدیریت موقوفه باشد یا نظارت در مورد وقف، نقش او ممکن است مربوط به نظارت بر کار متولی و حصول اطمینان از پایبندی وی به شرایط وقف باشد. وجوهات موقوفه تعیین ناظر ممکن است از سوی مراجع قضایی یا شرکای وقف باشد چهار مکتب فکری در مورد وقف و ترکیب مباحث با محوریت نحوه اداره وقف گردآوری شده و در پی آن است که بر اساس ادله ذکر شده از سوی فقها صحیح ترین و صحیح ترین حکم را در موضوعات ارائه شود و سپس با هم مقایسه شود. آنها با قانون عراق نیازمند وجوهات موقوفه هستند و این اداره از نظر فقهی به شخص متولی واگذار شده است و او شرایطی دارد و فقها در برخی از آنها اتفاق نظر دارند که از همه بیشتر است. به نظر من صحیح است و در مورد سایرین فرق می کند متولی اداره وجوهات موقوفه را بر عهده دارد و فقها وظایف متولی را که شامل مدیریت موقوفه و تقسیم عودت و حسابداری می شود تعیین می کنند و در صورت وجود منزوی می شوند محدود است. همچنین واقف حق دارد نذیر یا متولی را تعیین کند و در صورت لزوم او را عزل کند. قانون، دستیابی به اهداف خاص موقوفه را ایجاب می کند و در صورت اثبات سهل انگاری یا تخطی از شروط وی، نحوه عزل وی را مشخص می کند. مدیریت وجوهات موقوفه محتمل ترین نظر این است که مدیریت وقف، چه توسط ناظم فقه اسلامی و چه متولی در حقوق عراق، باید با بالاترین صداقت و شفافیت انجام شود. باید یک سیستم حسابداری دقیق و نظارت مستمر وجود داشته باشد تا از تحقق اهداف مورد نظر موقوفه و حفظ وجوه آن اطمینان حاصل شود. در صورت سهل انگاری یا سوء مدیریت، مراجع ذی ربط حق دارند اقدامات لازم را برای برکناری ناظر یا ناظر به منظور اطمینان از تداوم کار انجام دهند.

اعتکاف از سنت‌های مشروع در دین اسلام است که قبل از اسلام نیز وجود داشته و از عباداتی است که بر انجام آن تاکید شده و اهمیت و جایگاه خاصی در تزکیه نفس و افزایش تقوی و معنویات دارد. اعتکاف از نظر اصطلاحی عبارت است از ماندن و اقامت در مسجدی که نماز جماعت در آن خوانده می‌شود با نیت مخصوص و به قصد انجام عبادت و با وجود شرایطی خاص؛ هرچند که در میان فقهای مذاهب اربعه در کیفیت شرایط اعتکاف اختلافات جزیی‌ای وجود دارد. اعتکاف دارای ارکان، شرایط، سنت‌ها و مبطلات خاص خود است. در این پایان‌نامه براساس روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اسنادی و با مقارنه بین مذاهب اربعه اهل سنت به بررسی احکام اعتکاف خاص بانوان پرداخته شده است. حاصل پژوهش در زمینه عنوان مورد بحث پایان‌نامه آن است که زنان و مردان هر دو مخاطب تکلیفی بودن اعتکاف، به‌عنوان یک عبادت سنت هستند. همچنین اکثر فقهای مذاهب اربعه به‌جز امام شافعی در قول قدیم نیابت در اعتکاف را چون در زیر مجموعه عبادات بدنی است برای زنان و مردان جایز ندانسته‌اند. جماع عمدی، خروج از مسجد عمداً، ردهّ، إغما، بیهوشی و جنون از مبطلات مشترک اعتکاف برای زنان و مردان است؛ اما در بحث کیفیت انجام اعتکاف بین زنان و مردان تفاوت‌هایی وجود دارد. از جمله: جمهور فقهای مالکیه، حنابله و قول جدید شافعیه برآن است که اعتکاف صحیح برای زنان آن است که در مسجد باشد؛ اما جمهور علمای احناف اعتکاف در منزل را برای زنان افضل دانسته‌اند. در مورد شروط خاص محل اعتکاف بانوان حنابله و مالکیه و شافعیه جامع بودن مسجد را شرط نمی‌دانند. در بحث لزوم کسب اجازه و استئذان از شوهر فقهای مذاهب اربعه اتفاق‌نظر دارند که زنان متاهل برای انجام اعتکاف باید از همسرشان کسب اجازه نمایند. در مورد اجتماع عده و اعتکاف، فقها دو دیدگاهِ ابتدا اتمام اعتکاف و سپس رجوع به منزل و گذراندن عده و عکس آن‌را بیان نموده‌اند. استحاضه از مبطلات اعتکاف به‌شمار نمی‌آید؛ اما حیض و نفاس نیز از مبطلات خاص اعتکاف بانوان است که پس از اتمام آنها، امکان رجوع به مسجد و از سرگیری اعتکاف با رعایت شرایط آن وجود دارد.

لقد اهتم الإسلام بالاسره اهتماما بالغا ببناء الاسره وتکوینها؛ لانها النقطه الاولی لتاسیس المجتمع، فاذا صلحت صلح المجتمع، وإذا فسدت فسد المجتمع کما قال تعالی {وَاللَّهُ جَعَلَ لَکُمْ مِنْ اَنْفُسِکُمْ اَزْوَاجًا وَجَعَلَ لَکُمْ مِنْ اَزْوَاجِکُمْ بَنِینَ وَحَفَدَهً وَرَزَقَکُمْ مِنَ الطَّیِّبَاتِ اَفَبِالْبَاطِلِ یُوْمِنُونَ وَبِنِعْمَتِ اللَّهِ هُمْ یَکْفُرُونَ} النحل (72).حیث ان لکل قوم عادته وعرفه، ولذلک ینبغی ان نهتم بجانب اثر العرف المتبع فی موضوع کفاءه الزوجین من ناحیه الحرفه والجمال والعلم والشهاده والنسب وغیر ذلک مما له تاثیر مباشر علی استقرار الحیاه الزوجیه، وهذه الدراسه تسعی لتحدید معاییر اثر العرف فی الکفاءه کسبب مهم لبناء اسره سلیمه وللحفاظ علی استقرار الموده والانسجام داخل الاسره، ومع ان الکفاءه لیست رکنا فی عقد النکاح ولا تبطل العقد عند عدم توافرها، الا ان غیابها قد یودی المشکلات فی الحیاه الزوجیه وقد بحثت الدراسه فی اثر العرف علی معاییر الکفاءه فی المذهب الشافعی، معتمده علی المنهج الوصفی التحلیلی. من اهم نتایج البحث الحاضر، ان بعض المعاییر الکفاءه لایتغیر بحث الظروف و العرف و بعض الآخر یتغیر بتغیر العرف و لابد من رعایتها لتحقق السکینه فی الحیاه الزوجیه.

ان للمجنون احکامه الفقهیه الخاصه فی العدید من الابواب، فإن باب الجنایات یعد من الابواب المهمه المتعلقه بالمجتمع. والجنایات هنا تعنی الاعتداء علی النفس او ما دونها. مما یثیر تساولات عدیده، منها: ما هی آراء المذاهب الخمسه بشان المجنون إذا ارتکب جنایه علی غیره، وبشان عقوبه العاقل إذا ارتکب جنایه ضد مجنونٍ؟ وما هی الادله التی یستندون إلیها فی کل ذلک وما هو الرای الراجح؟ لذا، من الضروری توضیح آراء وادله المذاهب الخمسه فی احکام المجنون فی الجنایات سواء کان جانیاً او مجنیًّا علیه، وتحدید الرای الراجح فی ذلک. وکان انسب عنوان یمکنه التطرق لکل هذا هو «احکام المجنون فی الجنایات دراسه فقهیه مقارنه بین المذاهب الخمسه» مستعینا بالمنهج «الوصفی التحلیلی» فی دراسه اراء المذاهب الفقهیه، مقترناً بـ"المقارن" فی المواضع المطلوبه، مع مراعاه اصول ومنهج التحقیق. فتبین من خلال ذلک امور اهمها: ان الفقهاء من المذاهب الخمسه اختلفوا علی قولین فی العاقل إذا قتل مجنوناً، الاول الراجح و هو انَّ العاقل یُقتص منه إذا قتل مجنوناً وهو قول المذاهب الاربعه وبعض الإمامیه. واختلفوا ایضا علی قولین فی قصاص المجنون إذا قتل عاقلا، قولٌ بعدم القصاص بل علیه الدیه وهو الراجح وهو قول اکثر الفقهاء، وقول بالقصاص وهو قول بعض المالکیه. واختلفوا فی کفاره المجنون علی قولین ایضا والراجح ان الکفاره تجب علی المجنون، وتدفع من عین ماله، ولا تتحمل العاقله منها شیئاً وهو قول الشافعیه والإمامیه. واختلفوا فی توریثه ایضا والراجح انه لایرث وهو قول الحنفیه والشافعیه والحنابله، وکذلک اختلفوا فی مشارکه المجنون قتلَ شخصٍ مع جماعه فذهب جمهور الحنفیه والمالکیه وجمهور الحنابله إلی انه لا قصاص وجماعه إلی ان غیر المجنون علیهم القصاص وهو الراجح وبه قالت الشافعیه والإمامیه وبعض الحنابله.

یکی از علوم قرآنی که در فهم، ترجمه و تفسیر کلام الهی تاثیر مستقیم دارد علم قرائت قرآن است. به همین جهت تلاش مفسران و فقها از دیرباز بر این بوده که با توجه به قرائت های مختلف و تاثیرگذار بودن آنها در فهم قرآن، بتوان بهترین برداشت را مطابق قرائت مقبول عرضه نمود. اختلاف قراءات قرآنی در برخی از آیات احکام باعث اختلاف در برداشت و فهم مفسران و فقها شده است که مبنای این اختلاف و قراءات متفاوت، نصوص وارد شده در مورد «نزول قرآن بر سبعه احرف» می باشد. یکی از علوم لازم برای تفسیر، علم قراءات قرآن است که نقش بسزایی در برداشت های تفسیری و فقهی دارد. در این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی و ابزار فیش سعی بر آن است تا با نگاهی به قراءات معتبر و متفاوت در چند آیه خاص که مربوط به احکام عبادی هستند آرا و اقوال فقها و مفسران و نحوه استدلال آنها روشن شود و در نهایت به تبیین و واکاوی ادله آنان و ترجیح یکی از آن اقوال اکتفا شده است. بررسی دلایل و دیدگاههای فقها بیانگر آن است که قرائات صحیح و شاذ هر دو در بیان و استنباط احکام فقهی تاثیرگذار بوده و موجب اختلاف در برداشت از آیات احکام شده است. از جمله راهکارهای رفع اختلاف فقهی، بررسی سند احادیث شاذ، استفاده از قواعد علم الحدیث در رفع تعارض میان ادله و احادیث است که می تواند ضمن توجیه علل اختلاف برداشت از آیات، راهکارهایی برای ترجیح اقوال فقهی را فراهم سازد.

مهریه یکی از حقوق مالی زن در اسلام است که توسط زوج پرداخت می‌شود. اگرچه تاکید شارع همواره بر این بوده که ازدواج پیوندی عاطفی و مبتنی بر محبت است؛ اما عقد نکاح آثار مالی نیز به همراه دارد که زوج ملزم به پایبندی به آن است. شرایط مختلف زوجین بر میزان ثبوت مهریه تاثیرگذار است. یکی از امور تایرگذار وفات یکی از زوجین می‌باشد. نوع مرگ از جهت طبیعی بودن مرگ، خودکشی زن، قتل شوهر توسط زن و همچنین نوع مهریه از جهت مشخص بودن و نامشخص بودن، وقایعی که در زندگی زناشویی قبل از فوت اتفاق افتاده از جمله: دخول، خلوت صحیح، اقامت یک ساله و ارتباط مقعدی نیز در حکم فقهی مهریه و مقدار لازم پرداختی توسط مرد به زن موثر است. با توجه به اصل 12 قانون مدنی مسایل مربوط به احوال شخصیه بر اساس مذهب فقهی آن شخص مورد قضاوت قرار می‌گیرد. مهریه یکی از مباحث احوال شخصیه بوده و اختلاف نظر طرفین در مورد مهریه به عنوان یک مساله‌ی فقهی باید از منظر فقه مذهب زوجین مورد بررسی و حل و فصل واقع شود. بررسی موارد تاثیرگذار مذکور در مهریه در حالت فوت یکی از زوجین از منظر فقهای مذاهب اربعه و قانون مدنی ایران ذکر دلایل و نقد و بررسی آنها و در دسترس قرار دادن پژوهشی درخور برای استفاده‌ی مراجعان جهت حل اختلاف در مبحث مهریه از جمله‌ی اهداف این پژوهش است که انجام آن لازم و ضروری به نظر می‌آید. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و همچنین با توجه به اینکه گردآوری داده‌ها از طریق منابع اسنادی انجام گرفت، اساساَ یک پژوهش کیفی است.روش تحقیق در پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی است و با استفاده از منابع کتابخانه و ابزار فیش برداری از کتب موجود در کتابخانه‌ها، استفاده از نرم افزارها و سایت‌های مربوطه، مطالب جمع آوری شده سپس طبقه بندی، ترجمه، جمع بندی ونتیجه گیری از آنها صورت می‌گیرد. مشاهدات این پژوهش نشان می‌دهد که مرگ یکی از زوجین به عنوان یکی از موکدات مهریه محل نزاع فقهای مذاهب اربعه است. اگرچه حالات مختلف نکاح، نوع مهریه و نوع مرگ یکی از زوجین در اظهار نظر نهایی ایشان تاثیر گذار است. نهایتا فتاوای متفاوتی مبنی بر ثبوت، سقوط یا تنصیف مهریه در حالت فوت یکی از زوجین در شرایط خاص مورد توجه‌ی نگارنده بوده و ذکر دلایل و وجه دلالت نصوص مورد استناد آنان هدف اصلی این پژوهش می‌باشد.

مهریه یکی از حقوق مالی زن در اسلام است که توسط زوج پرداخت می‌شود. اگرچه تاکید شارع همواره بر این بوده که ازدواج پیوندی عاطفی و مبتنی بر محبت است؛ اما عقد نکاح آثار مالی نیز به همراه دارد که زوج ملزم به پایبندی به آن است. شرایط مختلف زوجین بر میزان ثبوت مهریه تاثیرگذار است. یکی از امور تایرگذار وفات یکی از زوجین می‌باشد. نوع مرگ از جهت طبیعی بودن مرگ، خودکشی زن، قتل شوهر توسط زن و همچنین نوع مهریه از جهت مشخص بودن و نامشخص بودن، وقایعی که در زندگی زناشویی قبل از فوت اتفاق افتاده از جمله: دخول، خلوت صحیح، اقامت یک ساله و ارتباط مقعدی نیز در حکم فقهی مهریه و مقدار لازم پرداختی توسط مرد به زن موثر است. با توجه به اصل 12 قانون مدنی مسایل مربوط به احوال شخصیه بر اساس مذهب فقهی آن شخص مورد قضاوت قرار می‌گیرد. مهریه یکی از مباحث احوال شخصیه بوده و اختلاف نظر طرفین در مورد مهریه به عنوان یک مساله‌ی فقهی باید از منظر فقه مذهب زوجین مورد بررسی و حل و فصل واقع شود. بررسی موارد تاثیرگذار مذکور در مهریه در حالت فوت یکی از زوجین از منظر فقهای مذاهب اربعه و قانون مدنی ایران ذکر دلایل و نقد و بررسی آنها و در دسترس قرار دادن پژوهشی درخور برای استفاده‌ی مراجعان جهت حل اختلاف در مبحث مهریه از جمله‌ی اهداف این پژوهش است که انجام آن لازم و ضروری به نظر می-آید. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و همچنین با توجه به اینکه گردآوری داده‌ها از طریق منابع اسنادی انجام گرفت، اساساَ یک پژوهش کیفی است.روش تحقیق در پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی است و با استفاده از منابع کتابخانه و ابزار فیش برداری از کتب موجود در کتابخانه‌ها، استفاده از نرم افزارها و سایت‌های مربوطه، مطالب جمع آوری شده سپس طبقه بندی، ترجمه، جمع بندی ونتیجه گیری از آنها صورت می‌گیرد. مشاهدات این پژوهش نشان می‌دهد که مرگ یکی از زوجین به عنوان یکی از موکدات مهریه محل نزاع فقهای مذاهب اربعه است. اگرچه حالات مختلف نکاح، نوع مهریه و نوع مرگ یکی از زوجین در اظهار نظر نهایی ایشان تاثیر گذار است. نهایتا فتاوای متفاوتی مبنی بر ثبوت، سقوط یا تنصیف مهریه در حالت فوت یکی از زوجین در شرایط خاص مورد توجه‌ی نگارنده بوده و ذکر دلایل و وجه دلالت نصوص مورد استناد آنان هدف اصلی این پژوهش می‌باشد.

از دست دادن نزدیگان در زندگی، آثار روحی و عاطفی سختی را برانسان وارد می‌سازد و با توجه به رابطه عاطفی میان زوجین، بدیهی است که فوت یکی از زوجین موجب فشارهای روحی و عاطفی بیشتری خواهد شد. در فقه اسلامی، اظهار ناراحتی و اندوه برای متوفی بیش از سه روز جایز نیست، با این وصف، به دلیل جایگاه خاص زوجین در زندگی مشترک، احکام خاصی برای اظهار ناراحتی زوجه تشریع شده است که در فقه اسلامی به عنوان «احداد» بدان اشاره شده است. واژه احداد در لغت مشتق از «حَدَّ» است که در اصل، بر دو معنی، منع و خوداری و انتها یا بخشی از یک چیز اطلاق می‌شود. معنی اصطلاحی احداد از منع و خودداری برگرفته شده است. در مذاهب اربعه تعاریف مشابهی برای احداد ارائه شده است که می‌توان آن‌را در این تعریف جمع کرد: «احداد یعنی خودداری از استفاده از هر گونه مواد و لوازم آرایشی و زینتی در مدت زمان عده». مراد از لوازم آرایشی و زینتی هر آن چیزی است که موجب جلب توجه مردان می‌گردد که مصادیق آن در هر عصر و زمانی متفاوت است. احداد که مخصوص زنان است به دو نوع تقسیم می‌شود:1- احداد برای زوج 2- احداد برای غیر از زوج. فقهای مذاهب اسلامی، در وجوب یا عدم وجوب احداد زنانی که شوهرشان وفات یافته و بالغ، عاقل و مسلمان هستند، اختلاف‌نظر دارند؛ جمهور فقها آن‌را واجب می‌دانند و در مقابل، حسن بصری، شعبه، حکم بن عتبه و صنعانی آن‌را واجب نمی‌دانند. همچنین، درباره حکم احداد زنان صغیر، مجنون، ذمی(غیرمسلمان) و زنانی که در طلاق رجعی، قبل از دخول، خلع، فسخ و طلاق ثلاث هستند دیدگاه‌های متفاوتی دارند. مدت زمان احداد برای زوج چهارماه و ده شبانه روز است که در این ایام باید از لوازم آرایشی و زینتی که، موجب جلب توجه مردان است استفاده نکند و از منزل خود جز در حالت ضرورت بیرون نرود. از این رو، فقهای مذاهب اربعه درباره‌ی حکم حج، اعتکاف، و مسافرت زنانی که در احداد هستند در حالات مختلف دیدگاههای متفاوتی دارند که حکم آن بیشتر به ضرورت و عدم ضروت، بستگی دارد. با بررسی دیدگاههای مختلف چنین به‌نظر می‌رسد که احداد بر زنانی که شوهرشان وفات یافته است واجب می‌گردد و بر آنان واجب است که بر ملزومات احداد پایبند باشند و فقط به هنگام ضرورت، عدول از آنها جایز می‌شود.

یکی از بارزترین نمادهای خشوع و اسباب قرب الهی، سجده است. واژه «سَجَدَ» در لغت به معنای سرفرو آوردن و «سجود» به مفهوم گذاشتن پیشانی بر زمین است. معنای اصطلاحی سجده «به مفهوم رفتن از حالت قیام به مکان سجده به نحوی که هفت قسمت از بدن نمازگزار بر زمین قرار بگیرد». بر این اساس سجده تلاوت به سجده‌ایی گفته می‌شود که به سبب تلاوت یا شنیدن آیه‌ای معین سجده ادا گردد. در گستره آیات، حکم تکلیفی، کیفیت ادا و سایر جزئیات مرتبط با سجده تلاوت میان مذاهب اربعه اختلاف وجود دارد. پایان نامه حاضر به روش توصیفی تحلیلی از نوع تحلیل محتوا به بررسی احکام سجده تلاوت در مذاهب اربعه پرداخته است. در مسئله حکم سجده تلاوت برای شخص تلاوت‌کننده اقوال مختلفی ارائه شده است که برخی معتقد به وجوب و برخی معتقد به سنت هستند که نظر راجح میان آن اقوال، سنت بودن سجده برای شخص تلاوت‌کننده، مستمع و سامع می‌باشد. نیز مسئله مواضع سجده تلاوت در نزد مذاهب اربعه دارای اختلاف رای است که خود به دو مبحث تقسیم می‌شود. همچنین مواضع مورد اتفاق و مواضع مورد اختلاف سجده در قرآن، فقها در این باره نظرات خود را با دلایل بیان کرده‌اند که رای راجح در این مسئله سنت بودن سجده تلاوت در نمازهای جهری است و سجده در نمازهای سرّی هم مشروعیت دارد. مباحث فوق در این پژوهش به صورت مفصل و با بیان و تببین و ترجیح اقوال و آرای فقهای اسلامی در این پژوهش بیان شده است.

یکی از مسائل اساسی در علم کلام و یکی از اصول دین اسلام، عصمت انبیا است که پایه و اساس حجیت و معیار بودن سنت نبوی در فقه اسلامی نیز می‌باشد. از شخصیت‌های برجسته علمی و ادبی کرد یعنی سید عبد الرحیم مولوی (1221-1300هـ) که خدمات ارزنده‌ای در دفاع از اسلام و عقیده اسلامی در مقابله با تحریف و نقصان گمراهان و تاویل جاهلان داشته، پرداخته شود. ایشان در روستای (سرشاته) در منطقه تاوگوزی در استان حلبچه شهید به دنیا آمده است. مولوی دارای آثار ارزشمندی در زمینه عقیده، تصوف و ادب به زبان‌های کردی، فارسی و عربی می‌باشد. از مهم‌ترین این آثار منظومه شعری او با نام «الفضیله» بوده که دربردارنده شعر تعلیمی و رجز درباره علم کلام و فلسفه به زبان عربی است که دارای2031 شعر است. این منظومه شعری به عنوان منبع بررسی منهج کلامی مولوی این دیوان شعری به عنوان منبع بررسی منهج کلامی مولوی در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته و سعی شده است در ضمن بیان توضیحاتی درباره مولوی مانند مذهب، زمان زندگی و آراء کلامی، منهج کلامی و دیدگاه او درباره عصمت انبیاء، از این منظومه استخراج می‌شود که با روش استقرایی و وصفی- تحلیلی تحقیق شده است. نتایج به دست آمده از پژوهش حاکی از این است که مولوی در علوم اسلامی به ویژه علم کلام صاحب نظر بوده و هرچند در اصول اعتقادی از مذهب اشعری پیروی نموده است اما به صورت کامل به این مذهب پایبند نبوده و در برخی از مسائل علم کلام و در ابواب مختلف آن یعنی، الهیات، نبوات و سمعیات، و در مساله (البقاء) براب خداوند، دارای آراء و روش خاص به خود به بوده است و با مذهب اشعری و ماتریدی و حتی امام این دو مذهب یعنی امام ابو الحسن اشعری و امام ماتریدی، مخالف نموده است. همچنین در مساله (الهام) که یکی از اسباب علم بر قیاس، تقلید کرده است و در این باره نیز با اشاعره و ماتریدیه و معتزله مخالف نموده است. مولوی در خلال اشعار خود به موضوعات مرتبط با علم کلام مانند تکفیر به معنای کافر دانستن دیگران که از سخت‌ترین موضوعات در علم کلام است، نیز توجه داشته است. او همچنین از مسائلی همچنون ظاهر و خفی، اجماع سخن گفته و احکامی که به وسیله این دلایل اثبات شده‌اند را دارای اهمیت و ارزش توضیح و بررسی دانسته است. در یک نگاه کلی زندگی مولوی مدرسه‌ای مستقل و کامل می‌باشد که سرشار از تدریس، تالیف و تربیت بوده و قابلیت بررسی و فراگیری علوم مختلفی مانند نوع زندگی، فرهنگ، ادب، دعوت، سیاست و اقتصاد را دارد، از این‌رو آراء او در زمینه اصول و فروع نیز نیازمند اهتمام و بررسی بیشتر هستند.

قانون‌گذار عراقی (قانونگذاران کشورهای اسلامی) به راه‌حلی برای موضوع نوه‌ها درصورت فوت پدربزرگ یا مادربزرگشان برای قسمتی از ما ترک دست یافتند. وقتی که در بیان سهم این نوه‌ها با مشکل مواجه می‌شویم آیا تحت عنوان ارث به آنها می‌رسد یا تحت عنوان وصیت؟ اگر(قائل به ارث باشیم ) و بگوییم ارث است آنها مستحق ارث نیستند (و ارث نمی‌برند) زیرا با وجود عموها و عمه‌ها آنها از ارث محروم می‌شوند زیرا عمو و عمه‌ها از آنها به میت نزدیک‌ترند و اگر بگوییم وصیت است (مانند قانون‌گذار عراقی) در این صورت با مشکل دیگری مواجه می‌شویم و آن این است که چگونه می‌گوییم وصیت است و در حالی که متوفی وصیت نکرده است؟ (متوفی آنها را به عنوان جانشین سهم پدرشان که قبل از فوت پدر بزرگ فوت کرده است تعیین نموده است) زیرا وصیت واجب این است که پدر بزرگ مالی را که معادل سهم پدر نوه‌ها است برای آنها وصیت می‌کند و در نظر می-گیرد به شرط اینکه بیش از ثلث (یک سوم) ماترک نباشد در این صورت از این دیدگاه موضوع وصیت است. اما از این حیث که وصیت را برخود واجب می‌کند (خود وسایر وراث را ملزم به اجرای آن می‌کند) میراث است. زیرا وصیت اختیاری است ولی میراث اجباری می‌باشد . صرف نظر از اینکه نصی در قرآن و سنت نبوی وجود ندارد بعضی از فقها از جمله ابن حزم ظاهری معتقد به وجوب وصیت هستند و برای این دیدگاه خود به ادله‌ی عقلی استناد می‌کند همانطور که این موضوع را از ادله‌ی نقلی به صورت غیر مستقیم استنباط کرده‌اند. براساس این که در وصیت واجب اهداف و مقاصد شرعی که برای وصیت و ارث وجود دارد در آن واحد محقق می‌شود. بنابر این موضوع وصیت واجب موضوعی اجتهادی است که تحت قواعد اجتهاد قرار گرفته است. و مخالف نص صریح در قرآن و سنت نبوی نمی‌باشد. بیشتر کسانی که مستحق وصیت واجب هستند (مطابق قانون) از صغار و ایتام نیازمند می‌باشند و در حکم دادگاه برای آنها این وصیت حق و اجبار است برای رعایت مصلحت آنها. وصیت واجب بدعتی نیست که قانون‌گذاران در کشورهای عربی و اسلامی آن را ابداع کرده باشند بلکه در فقه اسلامی نیز به آن پرداخته شده است.

انسان آمیزه‌ای از استعداد‌ها و نیازهای مختلف است که پرورش صحیح آن‌ها می‌تواند زمینه تربیت فردی متعادل و درنتیجه شکل‌گیری جامعه‌ای سالم را فراهم آورد. از جمله توانایی‌ها و نیازهای انسان، نیاز جنسی است که زمینه بقاء و تداوم نسل انسان را بر روی زمین فراهم ساخته است. تربیت جنسی عبارت است از مبانی و برنامه‌ریزی منظم که با در نظر گرفتن شرایط و اقتضائات فرد و جامعه به ارائه راهکار و درمان مشکلات مرتبط می‌پردازد، و با توجه به حساسیت و اهمیت دوران کودکی تربیت جنسی در این دوره در شکل‌گیری شخصیت انسان، اهمیت بسزایی دارد. تربیت جنسی با در نظر گرفتن مقتضیات سنی و نیازها و قابلیت‌های کودکان، زمینه توسعه آگاهی کودکان، والدین، مربیان و جامعه را نسبت به نگرش و برخورد با مسائل جنسی کودکان فراهم می‌سازد. هدف از تربیت جنسی کودکان دادن اطلاعات متناسب و صحیح نسبت به حریم‌های اخلاقی، اندام‌های خصوصی و برخورد با مسائل و مشکلات احتمالی است. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به بررسی مساله تربیت جنسی کودکان پرداخته است، و به بیان مبانی تربیت جنسی مانند: تربیت‌پذیری انسان، تقدم آموزش و پیشگیری بر درمان، تقوا محوری، گرایش به فضیلت، پذیرش غریزه جنسی، تاکید بر کرامت انسانی و الگوبرداری کودکان از والدین، همچنین ارائه راهکارهایی مانند: آموزش مهارت‌های رفتاری همچون مخالفت با درخواست‌های غیرمتعارف، اجازه گرفتن کودکان در هنگام ورود به حریم خصوصی والدین، آموزش آداب پوشش به کودکان، لزوم رعایت حریم و آمیزش جنسی، جداسازی بستر خواب کودکان، نظارت بر بازی‌های کودکان، رعایت پوشش در خانواده از جانب والدین پرداخته است. همچنین در جامعه نیز باید با راهکارهایی همچون توجه به پوشش افراد در جامعه، تبلیغ و بیان مسائل صحیح آموزشی در رسانه و تدوین محتوای متناسب آموزشی در سطوح مختلف، زمینه تربیت جنسی سالم کودکان فراهم شود.

پدیده «قاچاق» در عصر حاضر به یکی از معضلات جوامع در حال پیشرفت و جهان سومی تبدیل شده است. این جوامع در اثر قاچاق کالا و ارز آسیب‌های متعدد را متحمل می‌شوند و در بعضی موارد بحث قاچاق ضرر جبران‌ناپذیری بر پیکره اقتصادی این جوامع وارد می‌کند و به عنوان مانع بزرگی در راه توسعه اقتصادی بحساب می‌آید. هرچند قاچاق در کوتاه مدت برای عاملان آن سودآور است اما پیامدهای منفی و عمیق اقتصادی، بازرگانی، فرهنگی، سیاسی و امنیتی آن بسیار بیشتر است و در صورتی که با آن مقابله نشود می‌تواند بنیان یک جامعه را به زوال بکشاند. شواهد نشان می‌دهد اغلب در جوامعی که درگیر بحث قاچاق هستند قوانین وضعی در مبارزه با قاچاق کالا و ارز تدوین و تصویب شده‌اند، اما در بسیاری از موارد دیده شده است که قاچاقچیان به راحتی قوانین را دور زده و از آن گذشته‌اند. اما مشاهدات نشان می‌دهد در جوامع مذهبی درگیر موضوع قاچاق، مثل ایران، آگاهی از مبانی فقهی پدیده قاچاق به سبب ایجاد نوعی اعتقاد و باور درونی برای اشــخاص از عامل بازدارندگی موثرتری برخوردار است. اما باید توجه کرد در این بین اصول و قواعد فقهی بیشتر راهگشا است که به طور اجمال از طریق منابع نقلی و عقلی استنباط احکام از قبیل آیات، احادیث، قیاس، مصالح مرسله، استحسان، سد ذریعه و ... بتوان به حکم اجتهادی آن دست یافت. هدف از پژوهش حاضر بررسی حکم قاچاق بر اساس مبانی فقه شافعی بود. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و همچنین با توجه به اینکه گردآوری داده‌ها از طریق منابع اسنادی انجام گرفت، اساساَ یک پژوهش کیفی است. در این پژوهش برای گردآوری اطلاعات از آیات، احادیث، روایات، فتاوی، اصول و قواعد فقهی در ارتباط با موضوع قاچاق کالا و ارز و مورد استناد فقهای مذهب شافعی بهره برده شده است. مشاهدات این پژوهش نشان می‌دهد از نظر اصول و قواعد فقه شافعی، خرید و فروش هر نوع ارز و کالای قاچاق برای مسلمین که از روی عمد و با قصد و نیت قبلی صورت گیرد حرام است. از نظر فقه‌ها تنها در صورتی که شرایط اقتصادی در کشور مناسب و مطلوب نباشد و وضعیت معیشت مردم در شرایط بد قرار داشته باشد، دولت اسلامی لازم است که تمهیدات لازم برای خرید و فروش اموال در قالب بازارچه‌های مرزی، ایجاد منطقه آزاد تجاری و غیره را فراهم نموده تا مردم به خاطر رفع نیازهای زندگی دچار قاچاق نشوند و درصورت عدم ایجاد فضای تجاری مناسب، لازم است که قوانین ورود و خروج کالاها تسهیل شود و ضرورت دارد در شرایط مذکور، با واردکنندگان کالاهای خارج با در نظر گرفتن شرایط تعامل مناسبی صورت گیرد و با اعطای مجوزهای متناسب، ضمن تضمین مصالح عمومی کشور، در رفع نیازهای اقتصادی و معیشتی این صنف از هموطنان اقدام سنجیده صورت گیرد.

همه ادیان آسمانی در اصل از جانب خداوند تبارک و تعالی هستند، یعنی ادیان به منبع واحد و منبع واحد برمی گردند، بنابراین ادیان در بین خود به ویژه از نظر احکام، نزدیک و هماهنگ هستند. احکامی که اسلام با یهودیت در مورد آن موافق بوده زنا است، زنا در همه ادیان به ویژه در یهودیت حرام است و اسلام، یعنی اسلام و یهودیت بر حرام بودن زنا، همجنس گرایی، فحشا و سنگسار یک نفر توافق کردند. زناکار ازدواج کرده است، اما در احکام متعددی از جمله نهی از همجنس بازی و رجم زناکار مجرد یعنی زنا کننده و زنا کننده با کافر اختلاف داشتند. شکی نیست که حفظ نسب و ناموس یکی از اهدافی است که اسلام بر حفظ آن تاکید داشته و به همین دلیل زنا و فحشا را اعم از ظاهری و پنهانی نهی کرده است، همانطور که خداوند میفرمایند " و هرگز به عمل زنا نزدیک نشوید، که کاری بسیار زشت و راهی بسیار ناپسند است. " (اسراء: 32). این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی، پس از جمع آوری نظرات فقها از منابع حقوقی مصوب گذشته و حال، به منظور روشن شدن این موضوع انجام شده است. زنا یکی از تابوهای مطلق اسلام و همه ادیان آسمانی به ویژه یهودیت و از جنایاتی است که در دو دین اسلام و یهودیت برای آن مجازات و مجازات در دنیا قبل از آخرت تعیین شده است که بازدارندگی با آن مجازات هر کس که خود را به ارتکاب این شیطان شنیع وسوسه کند و آن را با مجموعه ای از احکامی که اهداف اسلام را محقق می کند تعیین کند.

مرگ حقیقتی انکارناپذیر و اجتناب ناپذیر است و انسان معمولا در طول زندگی خود اموالی را به دست آورده و در زمان وفات برجای می‌گذارد که به وارثان فرد متوفی تعلق دارد. اسباب ارث در فقه اسلامی ‎عبارتند از: نسب، نکاح، ولاء و اسلام. گاهی با وجود اسباب و شروط آن، مانعی حادث می‎شود که رابطه توارث را قطع کرده و با وجود اسباب، وارث از ارث محروم می‎گردد. موانع ارث در فقه اسلامیعبارتند از: قتل، اختلاف دین و بردگی.علی‌رغم اتفاق نظر فقهاء براین‌که قتل یکی از موانع ارث به‌شمار می‌آید اما در نوع قتل با هم اختلاف نظر دارند و علت آن وجود انواع مختلف قتل است که گاهی با قصد و انگیز انجام می‌گردد که به آن قتل عمد، گاهی بدون هیچ قصد و انگیزه‌ای به صورت خطایی بوده که به آن قتل خطاء و گاهی قتل چیزی میان این دو موضوع می‌باشد که به آن قتل شبه عمد اطلاق می‌گردد.تحقیق حاضر به شیوه توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته که ضمن بازشناسی دقیق موانع ارث و استدلال‌های ارائه شده از سوی فقهای مذاهب سعی در بررسی همه جانبه، قتل به‌عنوان یکی از موانع مورد اتفاق فقهاء دارد. به‌صورت کلی قتل به‌عنوان یکی از موانع ارث از نظر فقهای مذاهب اربعه دارای چهار چوب زیر است: احناف گفته‌اند: قتلی موجب محرومیت از ارث می-شود که سبب وجوب قصاص یا کفاره شود. مالکیه قائل بر آن هستند که قتلی مانع از ارث می‌باشد که عمد و عدوان باشد حال به‌صورت مباشر یا به تسبیب و از نظر آنان وجود دو شرط زیر لازم است: الف) عمدی بودن و ب) عدوانی بودن قتل.از نظر شافعیه، قتل در تمامی حالات مانع از ارث است زیرا اصل در قتل مانع از ارث وصف قتل بودن فعل است که به هراعتباری ممکن است محقق گردد.حنابله قتلی را موجب محرومیت از ارث می دانند که در آن قصاص، کفاره یا دیه شرط شده باشد با استقراء آراء و دلایل دیدگاه‌های مختلف به نظر می‌رسد دیدگاه شافعیه که انواع سه گانه قتل را مانع از توارث می‌داند، به احتیاط نزدیکتر باشد و در برخی از حالات مثل قتل به حق نیز راهکارهای ذکر شده که می‌تواند موجب ثبوت رابطه توارث با حفظ مقاصد شریعت گردد.

یکی از مسائلی که مانع فرزنددار شدن خانواده‌ها شده است، ناباروری می‌باشد که در دوره‌های مختلف به شیوه‌های گوناگون برای حل این مشکل اقدام شده است علم پزشکی در مورد عقیم بودن و ناباروری در دوران معاصر پیشرفت‌های چشمگیری را طی کرده است، یکی از شیوه‌های درمان ناباروری استفاده از رحم اجاره‌ای است.اساس اجاره رحم بر استفاده از رحم زنی دیگر برای نگهداری تخمک بارورشده می‌باشد که علل انجام این شیوه از ناباروری مختلف است با این وجود علی غم تاثیرات مثبتی که بر زندگی زوجین دارد اما مشکلات و آثار منفی فراوانی دارد. تاریخچه ابن روش از درمان ناباروری به سال 1974میلادی بر می گردد که در آن سال اولین نوزاد حاصل از تلقیح خارج از رحم متولد شد. مساله مذکور در پژوهش حاضربه صورت توصیفی – تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است.موضوع رحم اجاره‌ای همانند بسیاری دیگر از موضوعات دارای مخالفان و موافقان است که در این میان موافقان به دلایلی مانند اصل اباحه، قیاس اجاره رحم بر اجاره زن برای شیر دادن و و جود نیاز شرعی زن به این کار استناد می کنند در حالی که مخالفان نیز به دلایلی مانند حرمت استمتاع اندام جنسی زن برای غیر همسر، عدم قابلیت بذل و اباحه در رحم و نیز وجود شبهه اختلاط انساب استناد می کنند. از نظر نگارنده به دلایل زیر رای راجح بر حرمت اجاره رحم دلالت دارد: وجود مفاسد و مضرات ناشی از این کار که به استناد قاعده « الاصل فی الابضاع التحریم» بوده علاوه بر این انجام این کار موجب اختلاط نسب شده که در شرع به شدت از آن نهی شده است.

اسلام بر اصل همزیستی مسالمت آمیز بین مردم تاکید فراوان دارد و آیات و احادیث صحیحی در این در این زمینه بیان شده است و در فقه اسلامی نیز پژوهش‌های مختلف و متعددی در این زمینه صورت گرفته است. از اولین و اساسی‌ترین بنیانهای نظام تفکر اسلامی، نگرش عام به مبادی انسان‌دوستانه و اهتمام جدی به اقلیت‌های دینی و مردم غیرمسلمان است و اساس زندگی اجتمای در جامعه اسلامی بر همزیستی مسالمت‌آمیز و تضمین حقوق همه افراد جامعه بنا شده است. پژوهش حاضر به بررسی مفهوم همزیستی مسالمت آمیز پرداخته و با استناد به آیات واحادیث و شواهد تاریخی به سعی در تبیین این مفهوم در جامعه اسلامی پرداخته است. همچنین با استناد به آراء فقها و دانشمندان مسلمان در زمینه همزیستی مسالمت آمیز در فقه اسلامی به تبیین جایگاه این مفهوم در داخل جامعه اسلامی با همدیگر و با پیروان دیگر ادیان و با سایر کشورهای دور و نزدیک پرداخته است. این پژوهش، علاوه بر مفهوم شناسی همزیستی مسالمت آمیز، به بررسی مفهوم اختلاف و ضوابط اختلاف و بررسی مشکلات و چالش‌هایی که در راستای تحقق همزیستی مسالمت آمیز با آن روبرو هستیم، پرداخته است. هدف از پژوهش حاضر بیان روش‌های همزیستی مسالمت آمیز دراسلام و نگاه وسیع آن به پذیرش اختلاف و تنوع و تبیین دیدگاه اسلام مبتنی بر از بین بردن هر گونه تندی و خشونت در برخورد با دیگران است و با بررسی موردی احکام اسلامی اهمیت پژوهش در حوزه نگرش وسیع اسلام در حوزه تسامح و پذیرش همدیگر و نوع‌دوستی پرداخته و لزوم برخورد علمی با نگرش‌هایی که از سوی نهادهای اسلام ستیز یا احزاب داخلی با اهداف خاص سیاسی و یا ملی‌گرایی، ترویج خشونت و برخوردهای ناصحیح را به اسلام نسبت می‌دهند را بیان نموده است. از دیگر اهداف پژوهش حاضر نقد شبهات مستقیم یاغیرمستقیم است که سبب آشفتگی داخلی جامعه اسلامی، تصحیح برخی از مفاهم و بیان راهکارهای تحقق همزیستی مسالمت آمیز و تاکید بر نگرش عمیق بر اصول کلی و روشن نگرش اسلام به همزیستی مسالمت آمیز و دگر پذیری است. پژوهش حاضر با روش تحلیلی توصیفی و استناد به شواهد تاریخی سعی در تبین و اثبات همزیستی مسالمت آمیز در اسلام داشته و از نتایج پژوهش حاضر آن است که همزیستی مسالمت آمیز از حقایق و مسائل اصلی است که در قرآن و حدیث و سیره گذشتگان بر آن تاکید فراوان شده است و در پژوهش حاضراین موضوع در در مبحث اصلی مورد بررسی قرار گرفته است: 1ـ گسترش فرهنگ همزیستی مسالمت آمیز بین مسلمانان و غیرمسلمانان بر اساس سیره نبوی 2ـ نقد و رد شبهات اسلام‌ستیزان در مورد شیوه برخورد پیامبر(ص) و در خصوص جنگ‌های ایشان.

ازدواج در دین اسلام از جمله مهم ترین عقدهایی است که شخص در طول عمر خود آن را منعقد می کند که در کتاب و سنت بر این امر تاکید شده است. زن و مرد با هم ازدواج می کنند تا مودت و رحمتی میان آن ها شکل گیرد به طوری که هر یک از آنان، دیگری را نعمتی ارزشمند از جانب خدا و شریک زندگی خود به حساب آورد؛ اما الگوی ازدواج و تشکیل خانواده در چند دهه ی اخیر تغییرات فراوانی در جهان داشته است. از جمله این تغییرات "ازدواج سفید" یا "هم خانگی" است. این الگو به زندگی مشترک دو شریک جنسی بدون انشای صیغه ی عقد اشاره دارد که طرفین فارغ از مراسم شرعی و عرفی، با رضایت و توافق، زندگی خود را در مکان مشترکی آغاز می کنند، اما هیچ کجا زوجیت آن ها نه به طور شرعی و نه به صورت قانونی ثبت نخواهد شد. زندگی مشترک بدون ازدواج رسمی و قانونی و رابطه ی زناشویی ثبت نشده، غیر قانونی و نامشروع است. با توجه به تاثیر مستقیم این الگو بر روی خانواده ها بررسی آن از نظر شرعی مورد توجه می باشد. هدف این پژوهش تحلیل و ارزیابی ازدواج سفید که به روش کتابخانه ای و به صورت توصیفی- تحلیلی انجام شده است، دیدگاه فقه نسبت به ازدواج سفید را بررسی کرده است. یافته های پژوهش نشان داده اند که این نوع ازدواج محصول فرایند تجدد و گسترش جهانی شدن است. این پژوهش نشان داد که از منظر فقه شافعیه ازدواج سفید به دلیل عدم وجود ارکان ازدواج از جمله: عدم وجود صیغه، عدم وجود ولیّ و عدم وجود شاهدان و عدم تحقق حکمت های ازدواج مانند حفظ نسب و حفظ نسل، سکون و آرامش و مخالفت با اصول شرع قابل قبول نبوده و باعث ایجاد هرج و مرج در جامعه خواهد شد. به لحاظ شرعی باید صیغه ی عقد ازدواج بیان شود و ایجاب و قبول لقظی باشد، مگر در حالت عجز از تلفظ که همگی نشان دهنده ی اهمیت و جایگاه ازدواج است نه سخت گیری در آن.

روزه از ارکان دین مبین اسلام است و از عباداتی است که بر انجام آن تاکید شده و دارای اهمیت خاصی در تزکیه نفس و افزایش تقوی است. از این رو در نصوص کتاب و سنت علاوه بر روزه واجب ماه رمضان، مسلمانان به انجام روزه سنت در مجموعه ای از ایام سال تشویق و ترغیب شده اند که می توان به اختیار، این ایام را روزه گرفت و از ثواب و فواید آن بهره مند شد. با توجه به اهمیت این موضوع و با هدف شناخت انواع روزه سنت و کیفیت آنها و آشنایی با دیدگاه مذاهب اربعه در این زمینه، سعی شده است با استفاده از منابع معتبر فقهی، مطالب مرتبط با روزه سنت که شامل دیدگاه فقهای مذاهب اربعه در زمینه روزه سنت و احکام مرتبط با آن است، جمع آوری شود و با روش توصیفی- تحلیلی، مورد نقد و بررسی قرار گیرد. در کنار اختلاف در روزه های سنت در برخی از احکام فقهی روزه سنت همچون؛ جواز افطار روزه سنت، روزه گرفتن ایام متوالی و ... نیز در میان مذاهب فقهی اختلاف نظر وجود دارد. روزه سنت بر اساس آنچه در کتب فقهی ذکر شده است به چند دسته قابل تقسیم است: روزه های سنتی که به اتفاق مذاهب اربعه سنت و جائز هستند و عبارتند از: روزه عاشورا و تاسوعا با هم، روزه یازدهم محرم به همراه عاشورا، روزه داودی، روزه روز عرفه برای غیر حاجیان، روزه هشت روز اول ذی الحجه، روزه شش روز شوال، روزه ی روز دوشنبه و پنج شنبه، روزه نماز استسقاء قبل از امر امام، روزه جمعه به همراه روز دیگر، روزه ی روز شنبه به همراه روز دیگر، مطلق روزه داری در ماه های شعبان، ذی القعده، ذی الحجه و محرم. روزه هایی که در میان فقها در سنت بودن آنها اختلاف نظر وجود دارد، و شاملِ روزه روز عاشورا به تنهایی؛ روزه روز عرفه برای حاجیان، روزه شش روز شوال نزد ائمه مذاهب، روزه ایام البیض، روزه همیشگی (صیام الدهر)، روزه نماز استسقاء پس از امر امام، روزه روز جمعه به تنهایی، روزه سنت در نیمه دوم ماه شعبان، روزه سنت در یوم الشک، روزه داری در ماه رجب است. رو زه هایی که هیچ یک از مذاهب آن را سنت نمی دانند و عبارت است از: اختصاص روزه شنبه به روزه داری، روزه وصال. روزه هایی که در مذاهب اربعه یا برخی از آنها درباره آن سخن نگفته اند که شاملِ روزه ایام السود، روزه روز یکشنبه به تنهایی، روزه داری در فصل تابستان و زمستان است.

نسخه های خطی اسلامی یکی از گنجینه های با ارزش فرهنگ و تمدن اسلامی می باشند، زیرا دانش امت اسلامی در آن ثبت شده است. از اینرو لازم است در راستای تحقیق و احیاء این نسخه ها تلاش خود را صرف نماییم. از مهم ترین نسخه های خطی به جای مانده در فقه شافعی که در قرن دهم هجری قمری نگاشته شده، کتاب "المقرر فی شرح المحرر" نوشته نور الدین علی بن یحیی الزیادی است. او از فقهای شافعی مذهب است که در حدود 90 سال (1024هـ) عمر کرده و در زمان حیات خود به عنوان بزرگترین عالم مذهب شافعی شناخته شده است. کتاب او "المقرر فی شرح المحرر"، شرح کتاب "المحرر" نوشته امام رافعی (623هـ) می باشد. در این پژوهش سعی شده است که سه باب از کتاب "المقرر فی شرح المحرر" که شامل باب های نماز خسوف و کسوف، نماز باران و حکم تارک نماز می باشد؛ مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد. کتاب "المقرر" از بهترین کتابهای تالیف شده در مذهب شافعی و یکی از مصادر اصلی فقهای شافعی می باشد. همچنین این کتاب از جمله کتاب هایی است که در آن مسائل فقهی را با تفصیل و ذکر دلیل بررسی شده اند و در رتبه کتاب هایی مانند "کفایه النبیه فی شرح التنبیه" نوشته امام ابن رفعه، قرار می گیرد زیرا مام زیادی در این کتاب کلمات مبهم را توضیح داده و مسائلی که در حکم آنها میان علماء اختلاف وجود دارد را ذکر کرده و سعی نموده است با استناد به آیات قرآن و احادیث نبوی حکم صحیح را از میان آراء مختلف ترجیح دهد. او همچنین در برخی از مسائل به آرای علمای مذاهب مختلف اشاره کرده و بررسی آنها اقدام کرده است. پژوهشگر بر اساس روش نظری و با رعایت اسلوب و روش تحقیق نسخه های خطی، تمام تلاش خود را در تحقیق و شرح مسائل ارزشمندی که امام زیادی بیان نموده است، صرف کرده است.

نابینایی عارضه ایست که فرد به دلیل عواملی همچون: ژنتیک، جنگ، تغذیه، بیماری و ... از قدرت دیدن محروم شده و به تبع آن مشکلاتی را در زندگی روزمره فرد به وجود می آورد که باید در وضع قوانین و احکام فقهی مد نظر قرار گیرند ناتوانی در دیدن مشکلاتی را در امور عادی نابینایان ایجاد می کند. فقه اسلامی با توجه به شرایط فردی، احکام متناسب با افراد را تشریع نموده و زمینه حضور اجتماعی موثر را برای همه افراد فراهم می سازد. از اهداف این دین مبین، ایجاد زمینه لازم برای فراهم آوردن شرایط اجتماعی و فردی مناسب است تا همه افراد جامعه در قبال زندگی خویش مسئول بوده و با تشریع مسئولیت فردی در زمینه های عبادی، خانوادگی، مالی و... زمینه رشد و بالندگی همه جانبه را فراهم نموده است. دو حوزه مهم زندگی انسان، ازدواج و طلاق می باشد که اساس زندگی است. نابینایی اجمالا در این زمینه ها از مقوله ازدواج و طلاق تاثیر دارد: رویت مخطوبه، خلوت، ولایت، شهادت، لعان، حضانت. در این پایان نامه به روش تحلیلی توصیفی به جمع آوری اطلاعات در این زمینه ها و تحلیل آن ها پرداخته شده است.

طلاق در اسلام به منظور پایان دادن به اختلاف و ناسازگاری میان زوجین وضع شده و به معنای پایان دادن به عقد ازدواج با بیان الفاظ مخصوص است. طلاق به مانند سایر قوانین و قرادادهای اسلامی دارای شروط و قوانین مشخصی می باشد، ازاینرو الفاظی برای بیان آن قرار داده شده است که در اصطلاع شرعی با عنوان صیغه طلاق شناخته می شود و یکی از ارکان طلاق می باشد. اگر لفظ استفاده شده از جمله الفاظ صریح باشد با گفتن آن، طلاق واقع می-شود، اما در الفاظ کنایی و غیر صریح لازم است لفظ گفته شده با نیت قلبی همراه باشد. الفاظ مورد استفاده برای طلاق در مناطق مختلف، متفاوت می باشند. در این صورت لازم است این الفاظ مورد بررسی قرار گرفته و مشخص شود که آیا این الفاظ صریح هستند یا کنایی. در بعضی از مناطق کردنشین لفظ (ته ڵاقم که وتبێ) استفاده می شود که علما در بررسی و حکم آن اختلاف دارند. پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی این موضوع پرداخته و نظرات فقها، به ویژه اظهارات فقها کرد و دلایل آنها از مصادر فقهی قدیم و جدید در باره لفظ مذکور، جمع آوری شده و پس از بررسی اظهارات علما به این نتیجه رسیده است که در مورد لفظ (ته ڵاقم که وتبێ) سه رای وجود دارد؛ رای اول: لفظ (ته ڵاقم که وتبێ) صریح است، رای دوم: لفظ (ته ڵاقم که وتبێ) لغو است و رای سوم: لفظ (ته ڵاقم که وتبێ) کنایی است. با توجه قوت دلایل رای اول و سازگاری آن با مقاصد شریعت از دو رای دیگر قوی تر می باشد.

اصطلاح زکات فطر متشکل از دو واژه «زکات» و «فطر» می باشد که هر کدام در لغت به معانی متعددی به کار رفته اند. «زکات» در لغت به معنی رشد، پاکی، برکت و اصلاح به کار رفته است. «فطر» نیز به معنی شکافتن و پدید آوردن به کار رفته است. زکات فطر اصطلاحا به مقداری مشخص از اموال گفته می شود که بر فرد مسلمان در آخر رمضان فرض می شود که به ازای خود و کسانی که تحت سرپرستی او هستند، به مستحقان آن پرداخت کند. فقها بر وجوب فطریه متفق می باشند اما در سبب وجوب آن اختلاف وجود دارد. جمهور فقها وقت وجوب را سبب آن می دانند و احناف، حیات شخص و ولایت بر او را سبب می دانند در حالی که مالکیه، نفقه را سبب وجوب در نظر گرفته اند. برای شرط وجوب فطریه، توانایی مالی مورد اتفاق فقها بوده و اسلام نیز از نظر جمهور، به عنوان شرط وجوب لحاظ شده است. برخی شروط مانند عقل و شهر نشینی از نظر اکثر فقها فاقد اعتبار می باشند. اکثر مذاهب بر این نظرند که فطریه از همه اجناس به اندازه یک صاع پرداخته می شود اما در اندازه صاع اختلاف وجود دارد. هر چند صاع نوعی پیمانه حجمی است اما معادل آن در وزن کاربرد داشته و مورد بحث قرار گرفته است. جنس هایی که زکات فطر عموما از آن ها پرداخت می شود بنا بر رای اکثر فقها شامل گندم،جو،خرما و کشمش می باشد و باقی اجناس مختلف فیه می باشند و تنها در مذهب احناف پرداخت قیمت به جای جنس جایز می باشد. در بحث زمان پرداخت فطریه، عموم فقها قائل به جواز تعجیل آن بوده و تاخیر آن را بیشتر از روز عید جایز نمی دانند. عموم فقها بر این باورند که مستحقین فطریه کسانی اند که زکات اموال به آنها تعلق میگیرد و برخی نیز تنها فقرا و مساکین را مستحق آن می دانند.

واژه حجامت در لغت، مشتق از «حجمَ» از الفاظ اصیل عربی و به معنی «المصّ» مکیدن، که معنای اصلی و حقیقی آن می باشد. اهل لغت برای «حَجم» معانی متفاوتی به کار برده اند که با جمع بندی و استقراء دیدگاه های آن ها می توان در معانی زیر خلاصه کرد: مکیدن، متورم شدن، کنار گذاشتن، ممانعت و بازگشت به حالت طبیعی خود و منع از تقدم. در اصطلاح عبارت است از «یک روش خون گیری است که به منظور پیش گیری از بروز بیماری و درمان بیماری ها با ایجاد خراش های سطحی بر پوست انجام می شود». الفاظ مرتبط، شامل فصد، زالو درانی، طب سوزنی و اهداء (انتقال) خون است. احکام فقهی مرتبط با حجامت را می توان در محورهای زیر بررسی نمود: طهارت که در دو مبحث وضو و غسل تاثیرگذار است. مبحث اول وضوء می باشد که موافقان نقض، دو مذهب احناف و حنابله هستند که در آثار و تالیفات فقهیشان بدین امر اشاره کرده اند. فقهای مالکیه، اهل مدینه، شافعی و اصحاب ایشان، وضوء را برای خروج خون حجامت و خروج خون از غیر سبیلین واجب نمی دانند. مبحث دوم غسل می باشد. فقهای مذاهب اربعه، اتفاق نظر دارند که انجام غسل برای حجامت مستحب است؛ یعنی حجامت موجب غسل نمی شود. فقها در تاثیر حجامت بر جواز روزه اختلاف رای دارند. این اختلاف رای منتج از وجود نصوص حدیثی صحیح و معتبر است که در ظاهر باهم تعارض دارند. در ایام حج انجام حجامت می تواند بر شخص محرم تاثیرگذار باشد. اگر شخص محرم در حال احرام، حجامت نماید، براساس اقوال فقها، اگر بنا به ضرورت باشد، جایز است ولی در اثر قطع مو، فدیه لازم است؛ در غیر این صورت لزومی به پرداخت فدیه نمی باشد. مالکیه معتقدند که حجامت بدون عذر کراهت دارد؛ اما فقهای احناف، شافعیه و حنابله، قائل به جایز و عدم کراهت حجامت برای محرم به صورت مطلق هستند.

روزه از جمله عباداتی است که خداوند آن را بر مسلمانان و امت های قبل از آنان فرض فرموده و هدف از تشریع آن، کسب تقوا و رشد و پرورش آدمی و تهذیب و تزکیه ی روح و روان اوست. با توجه به اینکه روزه در اذهان عمومی، عبادتی است که صرفا با احکام و ظواهر آن شناخته شده و جوانب اخلاقی و تربیتی آن، غالبا مهجور مانده است، این رساله سعی بر این دارد که با رویکردی متفاوت و نگاهی اخلاق مدارانه به بحث از روزه و پاسخگویی به سوالات تحقیق بپردازد که عبارتند از: هدف از تشریع روزه چیست؟ اهداف و مضامین اخلاقی و تربیتی روزه در قرآن و سنت چیست؟ در این راستا با بهره گیری از کتب تفسیر، حدیث، فقه و منابع اخلاقی و با روش توصیفی ـ تحلیلی، ابتدا به بیان مسائل فقهی روزه برای شناخت احکام و چگونگی صحتِ این فریضه الهی پرداخته، سپس به تبیین اهداف تربیتی و اخلاقی آن در نه بخش با محوریت تقوا به عنوان اصلی ترین هدفِ تشریع روزه که قرآن به آن اشاره فرموده، پرداخته خواهد شد و در واقع سایر اهداف تربیتی حاصل از روزه از جمله تهذیب نفس، صبر، مراقبت و اخلاص و ... نیز در صورت وجود تقوا، قابلیت به فعل رسیدن خواهند یافت.

این پژوهش بررسی تطبیقی حکمیت در شقاق بین زوجین از دیدگاه مذاهب اربعه اهل سنت است و برای محقق شدن این امر، پژوهشگر به بررسی مهم ترین مسائل حکمیت در قرآن کریم و سنت نبوی شریف و کتاب ها و منابع فقه اسلامی و مذاهب اربعه اهل سنت و کتاب های تفسیر و منابع لغوی پرداخته است. در این راستا به روند تاریخی و مفهوم حکمیت و مشروعیت و اهمیت و نقش آن در مقاصد خانواده از دیدگاه اسلام در کنار حل تعارض در مفهوم نشوز از مهم ترین عوامل زمینه ساز حکمیت در شقاق بین زوجین اشاره شده است، سپس با بررسی شروط داوران در حکمیت از جمله شرط مرد بودن و عدالت و فقهات علاوه بر وظیفه داوران و مرجع صالح برای انتخاب و حکم آن ها چه در صورت اختلاف یا توافق و هم چنین عزل آن ها قبل یا بعد از شقاق به نتایجی مهمی از جمله حق داوری برای زنان در کنار مردان می توان اشاره داشت که مرد بودن شرط انتخاب داور نیست؛ بلکه شایستگی و تخصص شرط اصلی داوران است و از خانواده بودن و فقیه بودن در کنار این شرط قرار دارند و تنها قاضی، مرجع صالح برای انتخاب داوران یا حکم به جدایی یا ماندن زوجین در شقاق است واختصاص دوره های فشرده قبل از عقد ازدواج از طرف نهادهای دولتی در رابطه با مهارت های حل تعارض در زندگی و مهارت ارتباط با شریک زندگی و فرزندان به منظور پیشگیری از وقوع مشکلات و اختلاف ها و شقاق میان زوجین از مهم ترین پیشنهادها در این پژوهش به شمار می رود.