محسن پیشوایی علوی

مطالعات زبان شناسی از آغاز سده‌ی بیستم میلادی دستخوش تغییر و تحول اساسی گردید و نظریات و رویکردهای گوناگونی درباره‌ی زبان ارائه گردید. در ابتدای این سده، صورت‌گرایی رویکرد رایج در مطالعات زبان‌شناسی بود، در مقابل این رویکرد، نقش‌گرایی زبان شکل گرفت و با پیشرفت مطالعات در زمینه نقش‌های زبانی، در نیمه دوم این سده، شاخه‌های جدیدی همچون دستور نظام‌مند هالیدی پدیدار شدند، او بر نقش و کاربرد زبان تاکید داشت و بررسی‌های زبانی خود را بر متن به عنوان واحد زبانی متمرکز نمود و در سال 1976 میلادی با همفکری زبان‌شناس دیگری به نام رقیه حسن نظریه‌ای را با عنوان انسجام متن ارائه کردند و در آن به بررسی ابزارهایی پرداختند که سبب برقراری انسجام و پیوستگی در میان اجزای مختلف یک متن می‌شوند. این دو زبان‌شناس مطالعات خود را در زبان انگلیسی انجام‌داده‌اند و دو نوع انسجام دستوری و واژگانی را در این زبان بررسی کرده‌اند. در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی سعی شده است که پس از توضیح نظریه‌ی انسجام متن، به بررسی میزان تطبیق آن بر زبان عربی پرداخته شود. برای دستیابی به این هدف نیز، رمان "برید اللیل" نوشته‌ی هدی برکات به عنوان یک اثر ادبی فاخر عربی انتخاب شده است که دو نوع انسجام دستوری و واژگانی مطرح شده در نظریه‌ی هالیدی و حسن، در آن بررسی شود. یافته‌های پژوهش نیز بر این دلالت دارند که تنها یکی از انواع ارجاع در انسجام دستوری، یعنی ارجاع ملکی، قابل تطبیق بر زبان عربی و متن رمان نمی‌باشد و سایر ابزارهای انسجام قابل تطبیق بر زیان عربی بوده و می‌توان نمونه‌هایی از آن‌ها را در متن رمان مشاهده نمود. در میان این ابزارها، ارجاع شخصی، انواع پیوند و باهم‌آیی به نسبت سایر ابزارها کاربرد بیشتری داشته‌اند و اسم‌های عام به عنوان یکی از ابزارهای بازآیی کاربردی در رمان نداشته است.

یکی از ابزارهای قرآن کریم برای انتقال مفاهیم بنیادی از توحید تا معاد تصویرپردازی هنری است. تصویر هنری در قرآن آمیخته با رنگ، جنبش، موسیقی، آهنگ کلمات، نغمه عبارات و سجع جملات به گونه‌ای است که دیده، گوش، حس، خیال، هوش و وجدان را از خود آکنده می‌سازد. در پژوهش‌ حاضر، نگارنده بر آن است تا با جمع‌آوری آرای بلاغیون قدیم و ادیبان معاصر، تصویرپردازی هنری جایگاه دنیوی ‌و اخروی متقین در قرآن را مورد مطالعه قرار دهد و از راه بررسی مهمترین عناصر تصویرپردازی تا حد امکان، جلوه‌های زیباشناسانه‌ی این تصویرگری را آشکار کند تا از این راه، عمق معنای آیات مربوط به متقین در قرآن کریم، بیشتر درک شود و هدف دینی منظور نظر آن‌ها با تاکید بر ظرافت‌های بیانی اعجازآمیز کلام الهی، ترسیم شود. نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد که تصویرپردازی هنری جایگاه متقین در دنیا و آخرت با استفاده از عناصری مانند گفتگو، حرکت، تشخیص، تجسیم، مکان، موسیقی، تقابل، و همانگی هنری ترسیم شده است و قرآن با استفاده از این عناصر به تحریک خیال و عاطفه مخاطب می پردازد و زیبائی متن ادبی را متجلی می‌کند . واژگان کلیدی: تصویرپردازی ـ متقین ـ دنیوی ـ اخروی ـ قرآن کریم

قرآن کریم کتابی است که خداوند متعال آن را برای هدایت انسان‌ها به راه راست و طریق سعادت بر قلب مبارک پیامبرﷺ نازل کرده است و در راستای تحقّق این مهم، از روش‌ها و سازوکارهای متنوّعی استفاده کرده است. یکی از کارآمدترین و موثّرترین این روش‌ها، اسلوب تحذیر/تخویف است. این اسلوب در این کتاب الهی به دو صورت صریح و غیر صریح و هر یک با ویژگی‌های مختص به خود آشکار شده است تا به انسان‌ها هشدار دهد که اگر از دستورات خداوند سرپیچی کنند و از راه راست دور شوند، عواقب نامبارکی در انتظار آن‌ها خواهد بود. هدف این پژوهش آن است که مولّفۀ تحذیر یا تخویف را در سوره‌های مشهور به «حوامیم سبعه» با روش توصیفی_تحلیلی بررسی نماید. نتایج نشان می‌دهد که اسلوب‌های گوناگون خبری و انشائی در تبیین و تفهیم مولّفۀ فوق ایفای نقش نموده‌اند. در اسلوب خبری، جملات فعلیۀ مضارع بیشترین نقش‌آفرینی را به خود اختصاص داده است و در اسلوب انشائی، امر، نهی و استفهام.

امروزه در مباحث نقد ادبی،‌‌‌‌‌ رئالیسم به عنوان مکتبی ادبی، جایگاه ویژه‌ای در ادبیات داستانی دارد؛ مکتبی که می‌کوشد خصوصیات انسان‌ها و اوضاع اجتماعی را آن گونه که در زندگی واقعی به نظر می‌رسند، بازتاب دهد. غسان کنفانی، نویسنده سرشناس فلسطینی‌تبار و علی‌اشرف درویشیان، داستان‌نویس صاحب‌سبک ایرانی از جمله نویسندگانی هستند که در آثار خود بر مبنای مبانی رئالیستی، واقعیات جوامع خود را با رویکردی انتقادی و اصلاح‌جویانه، به رشته تحریر درآورده‌اند. کنفانی در مجموعه داستان «القصص» و درویشیان در مجموعه داستان«دُرُشتی» با همین رویکرد، اقلیم روستا و شرایط اجتماعی- اقتصادی مردمان آن را به تصویر می‌کشند. پژوهش حاضر، به مبانی رئالیسم در دو مجموعه داستان «القصص» و «دُرُشتی» از جهت محتوایی می‌پردازد و نشان می‌دهد که در هر دو اثر، به موضوعاتی عینی و ملموس پیرامون زندگی مرمان جامعه خود می‌پردازند و درونمایه‌هایی برگرفته از واقعیت‌های زندگی آنان، همچون فقر، درد و رنج و ناکامی و محرومیت در محیط اجتماع را نشان داده‌اند. انتخاب موضوع و درون‌مایه‌ها با رویکردی انتقادی و اصلاح جویانه، منطبق بر واقعیت و معیارهای رئالیستی به ویژه رئالیسم انتقادی است.

ابراهیم نصرالله ازرمان نویس‌های موفق در ادبیات عربی است که علاوه بر نثر در زمینه شعر نیز پرآوازه است.اودرسال1954دربدترین شرایط زندگی ودر حالی که پدر ومادرش دردر سال 1948 به اجبار مجبور به ترک روستایشان شده بودند درعمان به دنیا آمد.با وجود تمام مشکلات توانست به مجموعه‌ای ازآثار جهانی دست یابد که سبب روشن شدن مسیر نوآوری‌های او می‌شوند.ابراهیم نصرالله در مرکز تربیت معلم عمان به تحصیل ادامه خود ادامه می‌دهد.حضور او دراین مکان امکان دستیابی او به اثار غسان کنفانی وسمیره عزام را فراهم می‌سازد.پس از پایان تحصیل او به عربستان ومنطقه ((القنفذه))می رودوبه مدت دو سال در انجا مشغول به تدریس می‌شود.زندگی سخت وطاقت فرسا در این مکان سبب نوشتن اولین مان ابراهیم نصرالله به نام ((براری الحمی ))می شود.پس از روی آوردن ابراهیم نصرالله به نوشتن رمان او توانسته است مجموعه‌های با ارزشی را به دنیای ادبیات تقدیم کند. بررسی عنصر شخصیت در این رمان، نشان می‌دهد که ابراهیم نصرالله، شخصیت‌هایی اندک متناسب با مضمون داستان و هدف خود را استفاده نموده است و آن‌ها را در مکان مناسب قرار داده است. نویسنده از طریق این شخصیت‌ها حالت نابسامان جامعه عربی در آینده را به تصویر کشیده است. شخصیت وشیوه‌های پرداخت شخصیت وکشمکش ونگاه به آینده ازعناصر اصلی این رمان است وتغیر وتحولات جامعه رابااسلوبی فانتزی وبا تمرکز بر فساددولت وکارگزاران آن به پیش می‌بردونشان می‌دهد چنین کارگزاری به مرور زمان دچاردگردیسی می‌شودوازفردی مخالف فساد وبی برنامگی وتبعیض دولتمردان به یک شخصیت فاسدوستمگر تغییر جهت میدهد. مهم ترین نتایج این تحقیق این است که در تقسیم بندی شخصیت‌های رمان به انواع مختلف اصلی وفرعی-ساده وجامع –ایستا و پویا مشاهده می‌شود که تنها شخصیت اصلی این رمان (راشد)شخصیتی جامع و پویا دارد وتمام شخصیت‌های ساده وبیشتر آن‌ها ایستا هستندونویسنده در شخصیت‌پردازی از روش‌‌های شخصیت‌پردازی مستقیم و غیرمستقیم بهره برده است ولی استفاده از روش غیرمستقیم، مخصوصا استفاده از گفت وگو به نسبت دیگر تکنیک‌ها کاربرد بیشتری دارد. او در توضیح ویزگی‌های شخصیت اصلی از هر دو روش استفاد کرده است اما بیشتر شخصیت‌های فرعی به روش غیرمستقیم معرفی شده‌اند. کلمات کلیدی: ابراهیم نصرالله، حرب الکلب الثانیه، شخصیت، شخصیت‌پردازی

چکیده ابراهیم نصرالله ازرمان نویس‌های موفق در ادبیات عربی است که علاوه بر نثر در زمینه شعر نیز پرآوازه است.اودرسال1954دربدترین شرایط زندگی ودر حالی که پدر ومادرش دردر سال 1948 به اجبار مجبور به ترک روستایشان شده بودند درعمان به دنیا آمد.با وجود تمام مشکلات توانست به مجموعه‌ای ازآثار جهانی دست یابد که سبب روشن شدن مسیر نوآوری‌های او می‌شوند.ابراهیم نصرالله در مرکز تربیت معلم عمان به تحصیل ادامه خود ادامه می‌دهد.حضور او دراین مکان امکان دستیابی او به اثار غسان کنفانی وسمیره عزام را فراهم می‌سازد.پس از پایان تحصیل او به عربستان ومنطقه ((القنفذه))می رودوبه مدت دو سال در انجا مشغول به تدریس می‌شود.زندگی سخت وطاقت فرسا در این مکان سبب نوشتن اولین مان ابراهیم نصرالله به نام ((براری الحمی ))می شود.پس از روی آوردن ابراهیم نصرالله به نوشتن رمان او توانسته است مجموعه‌های با ارزشی را به دنیای ادبیات تقدیم کند. بررسی عنصر شخصیت در این رمان، نشان می‌دهد که ابراهیم نصرالله، شخصیت‌هایی اندک متناسب با مضمون داستان و هدف خود را استفاده نموده است و آن‌ها را در مکان مناسب قرار داده است. نویسنده از طریق این شخصیت‌ها حالت نابسامان جامعه عربی در آینده را به تصویر کشیده است. شخصیت وشیوه‌های پرداخت شخصیت وکشمکش ونگاه به آینده ازعناصر اصلی این رمان است وتغیر وتحولات جامعه رابااسلوبی فانتزی وبا تمرکز بر فساددولت وکارگزاران آن به پیش می‌بردونشان می‌دهد چنین کارگزاری به مرور زمان دچاردگردیسی می‌شودوازفردی مخالف فساد وبی برنامگی وتبعیض دولتمردان به یک شخصیت فاسدوستمگر تغییر جهت میدهد. مهم ترین نتایج این تحقیق این است که در تقسیم بندی شخصیت‌های رمان به انواع مختلف اصلی وفرعی-ساده وجامع –ایستا و پویا مشاهده می‌شود که تنها شخصیت اصلی این رمان (راشد)شخصیتی جامع و پویا دارد وتمام شخصیت‌های ساده وبیشتر آن‌ها ایستا هستندونویسنده در شخصیت‌پردازی از روش‌‌های شخصیت‌پردازی مستقیم و غیرمستقیم بهره برده است ولی استفاده از روش غیرمستقیم، مخصوصا استفاده از گفت وگو به نسبت دیگر تکنیک‌ها کاربرد بیشتری دارد. او در توضیح ویزگی‌های شخصیت اصلی از هر دو روش استفاد کرده است اما بیشتر شخصیت‌های فرعی به روش غیرمستقیم معرفی شده‌اند. کلمات کلیدی:

چکیده: موضوع این پژوهش معرفی و تحلیل بیان عاطفی، احساسی و مضامین اجتماعی کتاب اهلا... مع السلامه اثر محمدعبدالوهاب مطاوع نویسنده و روزنامه نگار متعهد مصری است. در عصری که بیگانگی معنوی و روحی در بین خانواده‌ها پررنگ‌تر شده بود و تکنولوژی با پیشرفت‌های فراوان همه را سرگرم خود ساخته بود و رابطه‌ی عاطفی روز به روز سردتر و اعضای خانواده و اجتماع مردم از هم‌دیگر بیشتر فاصله می‌گرفت مشکلات و گرفتاری‌های مردم بیشتر می‌گشت مردم نیازمند فردی بودند که دوباره آنها را به انتخاب‌های درست امیدوارتر سازد. محمدعبدالوهاب مطاوع در این اثر برای بیان وقایع و حقایقی که اغلب آنها اجتماعی و مردم از راه نوشتن نامه مشکلات خود را برای او بازگو می‌کردند و او با اعتماد به گفته‌های پیامبران، حکیمان و دانشمندان علوم اجتماع راه حل‌هایی مبتنی بر عقل و حکمت که انجام آنها برای هر فردی که صاحب گرفتاری شده بود آغاز دوباره‌ای بود و امید را در دل آنها زنده می‌کرد را پیشنهاد می‌داد. سبک نویسندگی او در این کتاب مبتنی بر سبک ادبی اعتراف و ادب الرحلات (سفرنامه) و ادب الرسائل می‌باشد. کلیدواژه‌ها: عاطفه، تعهد، محمدعبدالوهاب مطاوع

به تحقیق نقد ادبی گونه‌های مختلفی دارد و نقد روانکاوانه یکی از شیوه‌های آن است که در قرن بیستم با ظهور روانشناسان معروفی چون فروید و شاگردانش، رنگ و شکل خاصی به خود گرفت. نقد روانکاوانه، به عنوان تلاقی روانکاوی با آثار و نظریه‌های هنری، بر مبنای مفاهیم و روش‌هایی، سعی در خوانشی متفاوت از آثار هنری دارد. متن هنری، لذت خود را به مخاطبان منتقل نمی‌کند، بلکه اجازه می‌دهد افراد به منابع لذت در ناخودآگاه خود دست یابند. نقد روانکاوانه متن را به قصد یافتن ساختارهایی که موجب خلق چنین لذتی می‌شوند تجزیه و تحلیل می‌کند. ادونیس از شاعران نوپرداز و متجددی است که در بخشی از اشعار خود، به ترسیمی از نقش تعیین کننده زبان و نمایش بر حیات ناخودآگاهانه انسان‌ها پرداخته است. بنابراین ما در این پژوهش برآنیم تا به بررسی نقد روانکاوانه اشعار ادونیس بپردازیم.

یکی از گونه های پرطرفدار شعر معاصر طنز است که در گام نخست به ظاهر هدف خنداندن مردم است، ولی در واقع بیان دردها و مشائل روزمره ی زندگی در قالب شوخی است،با بیانی که همگان بخندند و به دل نگیرند. شعر معاصر عربی و فارسی از این مقوله نیست بلکه بسیار مورد توجه است. اگر شعر قوی باشد و در دل خواننده جای باز کند هر بار که مردم آن را می خوانند از ته دل می خندند و از تکرار دوباره ی آن لذت می برند. قاروق جویده شاعر نوگرای معاصر مصری یکی از شاعرانی است که در رویکرد شعر طنز با بیانی صریح مسائل ئ مشکلات اجتماعی را مورد توجه قرار داده است. رهی معیری نیز یکی از شاعرا معاصر ایرانی است که در بیان مسائل اجتماعی مختلف به رویکرد طنز پرداخته تا دردهای اجتماع را به گوش مردم و حاکمان وقت برساند. بر اساس یافته های این پژوهش طنز اجتماعی و سیاسی در شعر هر دو شاعرحجم زیادی از دیوان را به خمد اختصاص داده است و در این راستا مشترکات زیادی در اشعار هر دو یافت می شود و این امر نشان دهنده ی نزدیکی فکر و عقیده ی آنهاست و تفاوت تنها در مسائل جزئی در بحث مبارزه و انقلاب است که فاروق در این زمینه توجه بیشتری داشته است و از الفاظ قاطع تری مدد گرفته است.

هر واژه نمود یک تحول اجتماعی است؛ نمودی از احوالات مشترک افراد یک جامعه در مراحل مختلف حیات آن جامعه، و چون عوامل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی که در بنای حیات اجتماعی موثرند، تحول دائم دارند، معانی واژه ها نیز دائماً در تحول اند. از آنجا که معناشناسی لغات یکی از ابزارهای لازم در دست یابی به تفسیر صحیح آن ها است، از این رو اهل فن از همان سده های نخست، تلاش و کوشش درخوری برای یافتن معنای واژه های به کار رفته در شعر نموده اند که تحقیق و کاوش در این فن هنوز هم ادامه دارد. از واژگانی که در شعر دوره ی جاهلی ، صدر اسلام و دوره ی اموی حضور چشمگیری دارند شیطان و غول است. در عصر جاهلی این موجودات سختی را در زندگانی انسان ایجاد و در القای شعر به شاعر موثر بوده اند. در صدر اسلام این واژه ها و معانی مربوط به آنها حضور پررنگی در فضای شعر دارند و هر اندیشه و رفتار ناپاک را در بر می گیرند و در دوره ی اموی تحول بیشتری در معنای آنها رخ می دهد، به طوری که نیاز به تفکر و تامل زیادی دارد. پژوهش حاضربا استفاده از روش توصیفی تحلیلی بر آن است تا سیر کاربرد معنایی شیطان و غول را در شعر سه دوره ی مذکور بررسی نماید. نتایج حاکی از آن است که این دو واژه در آغاز پاره ای از معانی خوب و مثبت را افاده می کرده اند ولی با تغییر شرایط و تحولات فکری و فرهنگی دستخوش دگرگونی گردیده و برای دلالت بر صفات و خصوصیات زشت انسانی به کار رفته اند.

به طور نا خود آگاه ذهن آدمی همیشه در کاوش زیبایی است؛ که زیبایی شناسی در ادبیات، به طور کلی عاملی است جهت کشف زیبایی های نهفته است. اسرار زیبایی گاهی با انتقال از یک معنا به معنای شگرف دیگر است که این انتقال با آرایه ی استعاره می تواند محقق شود. این پژوهش سعی بر این داشت تا با بررسی اشعار احمد مطر از دریچه ی زیبایی شناسی استعاره ، زیبایی نهفته در ابیات آن را آشکار سازد؛ بنابراین تحقیق به عمل آمده، با استفاده از روش کتابخانه ای و روش توصیفی - تحلیلی در 4 دیوان از اشعار این شاعر را بررسی کرد. شاهد مثال های آن به صورت تصادفی انتخاب و بررسی شدند. نتایج حاصل این بود که یکی از اساسی ترین عوامل جذابیت شعرهای او نوع نگرش وی به واقعیتهای تلخ جامعه است. او با ساده ترین و در عین حال زیباترین تعابیر، تصاویری را منتقل می کند که مخاطب را از شدت شگفت، به انقلابی درونی و عظیم وا می دارد. در نهایت به صورت کلی، این نتیجه دریافت شد که اشعار احمد مطر از فن استعاره برای بیان مقاصد خود کاربردی ماهرانه داشته است، به طوری که شدت تاثیر تعابیر استعاری وی در خواننده کششی جهت همراهی با ادامه ی سخن ایجاد می کند. او با استفاده از تشبیهات ملموس قریب به واقعی و همزمان آمیخته با خیال، استعاره های خود را جذاب جلوه داد؛ بنابراین نتیجه ی کلی این بررسی این بود که استفاده از روش تحلیلی–توصیفی جهت کشف زیبایی تعبیرات استعاره در محتوای اشعار شعرا می تواند یکی روش های مناسبی باشند تا رازی از رازهای جذابیت بیان آن ها پی ببرد.

شعر و ادب از دیر باز با صور خیال درآمیخته و آسنا بوده است. مجموعه تصاویر حاصل از انواع صور خیال که شامل استعاره، تشبیه، مجاز و کنایه است در همه سبک های شعری کهن و معاصر پیدایی بالایی دارد و در دیوان هر شاعر بیانگر لحظه هایی است که با جهان درونی او سر و کار دارد. بلند الحیدری از شاعران بنام ادبیات معاصر عرب بوده که براستی در همه حوزه های صور خیال ید طولایی داشته است. پژوهش در مسائل بیانی و صور بلاغی اشعار وی ما را به توانایی های او در خلق و پردازش انواع صور خیال و سهم وی در نوآوری های شاعرانه آگاه می کند. این رساله بر آن است تا هر یک از مسائل صور خیال در دیوان این شاعر را با ارائه شواهدی از اشعار وی تشریح کند. نگارنده پس از مطالعه دیوان اشعار بلند الحیدری و استخراج ابیاتی که صور خیال در آنها بوه به تحلیل و تشریح آن ها پرداخته است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که استعاره مکنیه تخییلیه بیشترین میزان کاربرد را در اشعار وی داشته است.

عناصر داستان یکی از معیارهای ادبی است که پیرامون اجزای تشکیل دهنده‌ی داستان بحث می‌کند و بر ساختار آن نقش موثری ایفا می‌کند همگی این عناصر داستان را به سوی هدفی که راوی در نظر دارد به پیش می‌برند و همگی با هم هماهنگ هستند و در سایه‌ی این هماهنگی است که هدف داستان تامین می‌شود. بر همین اساس می‌توان جنبه‌هایی از آثار داستانی را بررسی کرد. یکی از رمان‌های معاصر قطعه من اوروبا اثر رضوی عاشور است. این رمان، تاریخی، سیاسی و اجتماعی است که برشی از یک مرحله‌ی تاریخی و سیاسی مصر و مردم آن را در اختیار خواننده قرار می‌دهد. نویسنده هنرمندانه فضای حاکم بر جامعه‌ی وقت مصر را به تصویر کشیده است و از آغاز تا پایان داستان، صحنه‌های متنوعی از عدالت‌خواهی، مبارزه با ظلم و بیداد، عشق به وطن، استقلال‌طلبی و آرمان‌خواهی را ارائه داده است. عناصر داستانی که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است عبارتند از: شخصیت و شخصیت‌پردازی، پیرنگ، زاویه دید، گفت‌وگو، صحنه، موضوع، سبک، درونمایه، نماد و نمادگرایی. از جمله نتایجی که در این پژوهش حاصل شده است این‌که، نویسنده در ورای عناصر رمان خود، به ویژه عنصر شخصیت، سعی در بیان اندیشه‌ها و اهداف خود دارد و به گونه‌ی صریح به یهود و مصائب و پیامدهای تشکیل دولت آن و بیان آوارگی و مظلومیتملت مسلمان فلسطین پرداخته است. همچنین از عنصر نماد در جهت جلب توجه مخاطب، جذابیت ادبی و بیان هر چه بهتر و موثر‌تر اندیشه‌هایش بهره برده است.

برسی زیبایی شناسانه تصاویر قرآن کریم از دیرباز مورد توجه مفسران و بلاغیان بوده است. اصول و قواعد بلاغت و به طور خاص علم بیان هم در ابتدا در جهت فهم قرآن کریم در آثار دانشمندان اسلامی مورد مداقه قرار گرفت و در مرحله زمانی خاصی به عنوان یک دانش تدوین شد. اما قدما در بررسی های بیانی خود از مواردی چون تشبیه، مجاز، استعاره و کنایه پا فراتر ننهادند و به ندرت از بافت و سیاق و زیبایی های نهفته در آن توجه کردند. در عصر حاضر تحت تاثیر مطالعات زیبایی شناسی جدید توجه ویژ ای به زیبایی شناسی قرآن شده و کارهای ارزنده ای هم انجام شده است. در این پایان نامه بر اساس اصول و قواعد زیبایی شناسانه قدیم و جدید سعی بر آن است تا تصویرهای موجود در مورد منافقان در قرآن بررسی شود.

زیبایی‌شناسی به‌عنوان علمی که به تحلیل مولفه‌های زیبایی در آثار ادبی و کیفیت بازتاب آن در قرآن می‌پردازد، با تمرکز بر متون اصیل و ارزشمند، ارزش واقعی آن‌ها را باز می‌شناسد. در این ‌بین، قرآن کریم که معجزه‌ی جاویدان پیامبر اسلام است، با ممتاز بودن جنبه‌های بلاغی خویش، همواره مورد توجه قرآن ‌پژوهان و ادبای اهل‌فن بوده است و تصویرپردازی به‌عنوان یکی از جنبه‌های بلاغی و مولفه‌های زیبایی‌شناختی تاثیر خود را در این کتاب آسمانی به ما می‌نمایاند. پژوهش حاضر به زیبایی‌شناسی تصویر که یکی از جلوه‌های زیبا و جذاب قرآن کریم است و کمتر مورد توجه قرار گرفته می‌پردازد. از آنجا که نام حضرت موسی بیش از هر پیامبر دیگری در قرآن آمده است؛ این اثر سعی دارد تا با رویکردی زیبایی شناسانه و با توجه به مفاهیم تصویرپردازی هنری و مولفه‌های نقد جدید، زیبایی‌های متن قرآن در داستان حضرت موسی را بررسی نماید. در این پژوهش تلاش شده است به جلوه‌هایی از هنر خارق‌العاده قرآن درصحنه پردازی و تجسم بخشیدن به برخی از صحنه‌های مربوط به داستان حضرت موسی و خلق تصاویری زنده و بدیع اشاره شود و نمونه‌هایی از تابلوها و چشم‌انداز زیبایی آن را در پیش روی مشتاقان این کتاب آسمانی قرار دهد. این نوشتار در ابتدا، ضمن اشاره به تصویر از دیدگاه ناقدان گذشته و معاصر به مشخص کردن عناصر و مولفه‌های تصویر پرداخته و در انتها به تحلیل و تصویرپردازی صحنه‌های مربوط به داستان حضرت موسی با رویکردی توصیفی پرداخته است و حالات مختلف موسی را در زمان‌های مختلف بررسی نموده و عناصر تصویرپردازی به‌کاربرده شده در این داستان را مورد واکاوی قرار داده و از خلال آن شخصیت حضرت موسی را به تصویر کشیده است. کلمات کلیدی: زیبایی‌شناسی، تصویرپردازی هنری، قرآن کریم، داستان حضرت موسی

یکی از هدف های داستان هدایت و تربیت بشر است. قرآن کریم نیز از داستان برای رسیدن به این مهم استفاده کرده است. داستان های قرآن با جمع میان واقعیت و هنر و با برخورداری از عناصر داستانی به شیوه خاص و منحصر به فرد نقل و گزارش شده اند. در این پایان نامه با شیوه توصفی تحلیلی، عناصر داستانی داستان ابراهیم (ع) در قرآن کریم واکاوی شده است. در این خصوص ابتدا هر کدام از عناصر داستانی بررسی و سپس آیاتی از سوره های مختلف قرآن کریم به عنوان نمونه برای هر بخش ذکر شده است. نتیج بررسی نشان می دهد که زاویه دید از نوع بیرونی و داستان بر پایه روایت استوار است. درون مایه برگرفته از اندیشه توحید و یکتاپرستی حضرت ابراهیم است و اهداف والای قرآن کریم که تعلیم، تربیت، هدایت و عبرت آموزی انسان هاست در آن تبیین شده است.

نمایشنامه یکی از انواع ادبی است که در طول تاریخ، از زمان یونان قدیم تا کنون همواره از جایگاه والایی بر خوردار بوده و مورد توجه نویسندگان و ادیبان بسیاری قرار گرفته است از آنجا که شخصیت مهمترین عنصر نمایشنامه و محور حوادث آن میباشد بنایراین نقش اساسی و حیاتی در ساختار و پیشبرد آن بر عهده دارد به دنبال این امر شخصیت پردازی نیز اهمیت فوق العاده ای در دنیای ادبیات پیدا کرده است؛ تا جایی که تنها از این طریق می توان به شگرد های نویسنده و اهداف او دست یافت. «هاروت و ماروت» از مهترین نمایشنامه های تاریخ "علی احمد کثیر" است که داستان آن از سوره ی بقره اقتباس شده است. اما نویسنده کارکرد وارانه ای از شخصیت های اصلی و قرآنی ارائه می دهد. این نویسنده توانا سعی نموده است تا مشکلات جامعه اسلامی را به تصویر بکشد و راه حل مناسبی برای مقابله با آن ها ارائه می دهد. در این پایان نامه که بر اساس شیوه ی توصیفی_تحلیلی انجام شده است، مشاهده می شود باکثیر از شخصیت های متنوع و گوناگونی استفاده نموده است تا به بررسی و مقایسه دو اندیشه و عقیده متضاد یعنی یکتا پرستی و بت پرستی بپردازد و همین به جذابیت آن و توجه بیش تر مخاطب افزوده است. واکنش و بر خورد بازیگران با خصوصیات روانی اجتماعی و اخلاقی جامعه همسو است. در این پایان نامه سعی شده است تا علاوه بر بررسی عنصر شخصیت و شیوه پردازش آن ، به نقد و تحلیل تفکر و اندیشه حاکم بر نمایشنامه پرداخته شود و مشخص گردد که پیام نمایشنامه چیست و با کثیر در کجا مرتکب اشتباه شده و از اندیشه اسلامی و قرآنی دور شده است .

انتقاد و شاخه های آن از جمله انتقاد سیاسی ،روان شناختی، اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی همواره یکی از موضوع های تحقیقی در فضای ادبیات است که شاعران عرب و ایرانی از آن به عنوان محور اصلی سروده های خود الهام گرفته اند. ادبیات تطبیقی، یکی از شاخه های ادبی و عنوانی جدید برای یافتن تعامل و مفاهیم مشترک میان ادبیات و زبان جهان و یکی از مهم ترین روش های تحقیقی در ادبیات جهانی و در پی اعتلا بخشیدن به ادبیات ملی می باشد. محمود سامی البارودی و ملک الشعرای بهار از شاعران نوگرای عصر جدید و هر دو مربوط به یک دوره اند و در زمینه های دعوت به علم، مبارزه با ظلم، فقر، تفرقه انگیزی، دورویی، زندانی شدن، بی توجهی به مردم،دوری از یار و دیار، هم فکری دارند و از انتقاد اجتماعی برای رسیدن به آرمان ها، مبارزه با رنج های شخصی و اجتماعی در مصر و ایران بهره برده اند. بهار بیش از هر چیز از بی وفایی دوستان و از شیوه ی انتخابات مجلس شورای ملی و وضعیت حجاب زنان در ایران شکایت کرده اند، اما بارودی در دو مورد اخیر، در خصوص اوضاع مصر سخنی به میان نیاورده است. این پژوهش برآن است انتقادات اجتماعی در دیوان بارودی و بهار را به صورت تطبیقی و با روش توصیفی تحلیلی بررسی کند و تفاوت و تشابه آن ها را نشان دهد.

یکی از شیوه های که برای برسی متون ادبی مورد استفاده قرار می گیرد پژوهش تطبیقی این متون باهم دیگر است. ادبیات تطبیقی از پایه های نقد جدید ادبی به شمار می آید که زمینه را برای خروج ادبیات بومی از انزوا و عزلت فراهم کرده و آن را در معرض افکار و اندیشه ها قرار میدهد. ادبیات عصر نهضت در دنیای عرب و عصر مشروطه در ایران شباهت های زیادی باهم دارند و دلیل عمده ی آن اوضاع سیاسی اجتماعی کشور های عربی وایران در آن زمان است. معروف رصافی بیشتر درگیر مسائل جامعه عراق بوده است وسعی داشت آن را از سیطره استعمار گران نجات دهد. فرخی یزدی شاعر لب دوخته ایرانی نیز عمر خود را در راه آزاد کردن این کشور از سلطه بیگانگان و مبارزه با استبداد صرف کرد که سرانجام در این راه جان باخت. با توجه به این که این دو شاعر در دوره ای یکسان و در شرایطی شبیه هم میزیستند و هر دو با حاکمیت دولت های مستبد و استعمار گران غربی مواجه بوده و با آن دست و پنجه نرم میکردند در مورد مسائل مربوط به جامعه دارای نگرشی مشابه هستند و می توان گفت که در بیشتر موضوعاتی که در اشعارشان آورده اند، به هم شباهت دارند. در این پژوهش به بررسی تطبیقی اشتراک و اختلاف مضمون اشعار آزادی خواهانه و ضد استبدادی معروف رصافی و میرزا محمد فرخی یزدی بر اساس مکتب ادبیات تطبیقی آمریکایی و با استفاده از روش توصیفی تحلیلی پرداخته شده است.

رمزپردازی یکی از فنون شعرمعاصرعربی است که شاعربرای تحقق آرمان های ورد نظرخود ازآن بهره می برد و دردها ورنجهی مردم را درآیینه آن به تصویر می کشد. غاده السمان شاعر رمان نویس و روزنامه نگار سوری تبار از شاعرانی است که بابه کارگیری این سبک،از اوضاع سیاسی - اجتماعی کشورخود و کشورهای منطقه سخن گفته و اهداف موردنظر خودرادراین قالب بیان کرده است.

عبد الغنی نابلسی از عرفا و شعرای مشهور و از شارحان شعر ابن الفارض و یکی از منسوبان به مکتب وحدت وجود ابن عربی به شمار می آید. او در خمریات خود چون سایر شاعران متاثر از این مکتب از رمز در بیان معانی عرفانی بهره جسته است. خمریات او آکنده از رمزهای گوناگون است که می توان آن را در دایره عرفان وحدت وجود مورد بررسی قرار داد. در این پژوهش سعی بر آن است که با روش توصیفی تحلیلی رمز در خمریات نابلسی مورد مطالعه قرار گیرد>

مهم ترین مسئله ای که ذهن بشررا اززمان های دور تاکنون به خود مشغول ساخته،مسئله مرگ و زندگی ایت.ایلیاابوماضی شاعرپرآوازه ی معاصر عربی از این مسئاله غافل نبوده،وتلاش نموده که زاویه دید خود درآن به تامل بپردازد،وراز آن را بگشاید.

داستان کوتاه در ادبیات معاصر عرب به عنوان مهمترین نوع ادبی بعد از شعر و رمان ظهور و گسترش یافت و همگام با شعر و رمان به صورت زیبا و هنرمندانه به تعبیر همه جانبه در مورد هستی و انسان می پردازد و نجیب محفوظ نویسنده و ادیب مصری در رشد و شکوفایی این فن نقش بسزایی داشته است. و یکی از ویژگی های داستان کوتاه داشتن پیرنگ است که نجیب محفوظ از آن در مجموعه داستان "الشیطان یعظ " در جهت دهی به داستان و انتقال جهان بینی به خواننده استفاده کرده است و احساسات آشفته را طبقه بندی کرده و به کشمکش های داستان منطق وجودی بخشیده است و هماهنگی را عناصر داستان ایجاد کرده است که در غیر این صورت داستان دچار بی تصمیمی و بی هدفی می شود و به سوی حکایت و حدیث و اسطوره و افسانه می رود. در این تحقیق ابتدا داستان به صورت پیرنگ (علت و معلولی) نوشته شده است و بعد از آن به تطبیق داستان با انواع پیرنگ پرداخته شده و نوع پیرنگ های به کار گرفته در این داستان ها مشخص شده است و بعد از آن بحث ایرادات پیرنگی بررسی شده است در آخر به عناصرساختاری پیرنگ داستان ها پرداخته شده است. پیرنگ و عناصرآن در این مجموعه داستان به نحو شایسته ای در خدمت درون مایه داستان ها می-باشد و توجه به این عناصر سبب شده که قضایا منطقی و قابل باور درمیان داستان باشند و هر حادثه ای دارای علّتی خاص باشد و تصادفی نباشند. در میان عناصر پیرنگی عنصر گره افکنی پر رنگتر از سایر عناصر به ایفای نقش می پردازد زیرا نجیب محفوظ از طریق این عنصر به بیان افکارش می پردازد.

بررسی تطبیقی جلو های ادبیات مقاومت در اشعار سمیح القاسم و سید علی موسوی گرمارودی

به طور معمول هر نویسنده ای در ادبیات داستانی، بینش، تفکر، احساسات و اعتقادات خاص خود را در مسیر داستان به نمایش می گذارد. از آنجا که بهترین تجلی گاه این احساسات و اعتقادات شخصیت ها هستند، شخصیت پردازی نیز در ادبیات داستانی اهمیت پیدا کرده و خواننده با شناخت شخصیت های داستانی می تواند با ایدئولوژی، احساسات و جهان بینی نویسنده آشنا شود. رمان «اصل و فصل» نوشته ی «سحر خلیفه»، داستان نویس معاصر فلسطینی است. او در این رمان با انتخاب و ساختن شخصیت هایی از میان افراد جامعه ی فلسطینی، همچنین ترسیم شخصیت هایی با فرهنگی غیر از فرهنگ خود «یهودی ها و انگلیسی ها» و بیان نسبتا˝ دقیق واقعیت های اجتماعی، آیینه ی تمام نمایی را فرا روی خواننده می نهد تا بدان وسیله به واقعیت های جامعه بنگرد. «اصل و فصل» رنگین کمانیست از واقعیت های اجتماعی که «سحر خلیفه» در آن تصویر ی زنده و کامل از ارزش ها و گرایش های ملت فلسطین را ارائه کرده و کوشیده تا حوادث جامعه را در قالب خانواده «آل قحطان» به تصویر بکشد و پیوند آن را با حرکت اجتماعی و تاثیر و تاثر ناشی از آن را نشان دهد. شخصیت ها ی این رمان از طریق انتساب خصیصه های فردی، اجتماعی در متن معرفی شده اند و در جریان کنش ها و واکنش ها، بازتاب دهنده ی افکار، آمال و ناگفته های درونی خود، خالق اثر و ویژگی های محیطی هستند. تحلیل عنصر شخصیت و بررسی امکانات محیطی نشان دهنده ی تاثیر این امکانات در شکل گیری شخصیت های رمان «اصل و فصل» می باشد. سرچشمه ی سر زندگی شخصیت های رمان « اصل و فصل» را باید در رئالیسمی باز جست که شخصیت ها و محیط پیرامون به یاری آن باز نموده شده اند؛ چرا که شخصیت ها از طریق موضع گیری های شخصی پویا و حیاتی خود در قبال موضوعات مختلف فردیت یافته اند و در خلال گفته های خود به ویژگی های محیطی اشاره می کنند. در این اثر نویسنده کوشیده است تمامی نیروهای بالقوه و پنهان در شخصیت ها را با در نظر گرفتن سیر تکاملی داستان نمایان سازد.«سحر خلیفه» در این رمان هم به خصوصیت های فردی و روانی شخصیت ها توجه کرده و هم وضعیت و واقعیت های اجتماعی را مد نظر داشته است. وجود این خصلت های اجتماعی، روانی و فکری منحصر به فرد در شخصیت ها باعث می شود تا آن ها در برابر حوادث، واکنش ها و رفتارهایی مطابق شخصیت خود بروز دهند. شخصیت های رمان را می توان به انواع گوناگونی از جمل

چکیده شعر یکی از جایگاه های بارزی است که ادیب و شاعر در آن احساسات و دردهای ملّت خویش را بیان می کند. شاعران در دوره های مختلف تاریخ بشر، دردها و سختی های ملت خویش را بر دوش حمل نموده و در پی ترسیم چهره ی واقعی استعمارگران و مستبدان بوده اند. کشورفلسطین از سال 1948 م از سوی انگلیس، تحویل سازمان ملل متحد گردید و در پی اعلامیه ی" بالفور"، و کوچ یهودیان به این سرزمین، فلسطین وارد مرحله ی تازه ای از بحران شد. با ورود اسرائیل به فلسطین، دردها و سختی های این کشور مسلمان بیشتر شد که این امر منجر به شکل گیری ادبیات پایداری در آن گشت. شاعران فلسطینی نیز دوشادوش مردم به مبارزه علیه این رژیم غاصب پرداخته و با دست و زبان خویش مردم را یاری دادند. صالح محمود هواری یکی از این شاعران است که با وجود دوری از کشورش و آواره شدن به سوریه، اوضاع مملکت خویش را مدنظر داشته و به بیان جنایت های این رژیم اشغالگر پرداخته است. با بررسی شعر صالح هواری مشخص شد که شاعر به جلوه های مختلفی از ادبیات پایداری پرداخته که می توان به موارد زیر اشاره نمود: اختناق و نبود آزادی، ظلم و ستم، یاد مبارزان و مجاهدان، دعوت به مبارزه و پایداری، وطن، فلسطین و آزادی خواهی اشاره نمود. وی در شعر خویش از اسلوب رمزگرایی برای بیان اهداف خویش استفاده نموده است. شاعر از نمادهایی مانند پشه، نگهبان و دزد دریایی برای اسرائیل یاد نموده و از نمادهای دیگری مانند زیتون، انجیر و بادام و نخل و... برای فلسطین نیز بهره برده است. کلمات کلیدی: شعر، ادبیات پایداری، صالح محمود هواری، اسلوب رمزگرایی

موضوع زهد از دیرباز از جمله حوزه های مورد توجه عرفا و ادبای اسلامی و از جمله مفاهیم و مضامین مشترک میان آنها بوده است. از دوره هایی که زهد در ادبیات عرب و به ویژه شعر به صورت موضوع مستقلی گسترش یافت، دوره ی اندلس است. ابو اسحاق البیری، شاعر و فقیه مالکی اواخر عصر امویان و دوره ی ملوک الطوائف در اندلس، یکی از بزرگترین شاعران زهدیه سرا در ادب عربی است که مضامین و معانی زهد را در قصایدی بلند و با اسلوبی ساده و روان بیان کرد و آن را وسیله ای برای نقد اجتماعی قرار داد. وی دیوانی دارد در حدود 800 بیت که موضوع بیشتر اشعار آن زهد و مذمت دنیا پرستی همراه با بکار گیری انواع صنایع بیانی و بدیعی خصوصاً جناس و طباق در آن است. در این راستا پژوهش حاضر، به بررسی سبک زهدیات ابواسحاق پرداخته است و انتظار می رود نتیجه ی آن بتواند برای پژوهشگران این عرصه موثر واقع شود. بررسی سبک شناختی این زهدیات در سه سطح صورت گرفته است. سطح زبانی- آوایی که شامل: موسیقی بیرونی و درونی، سطح لغوی و سطح نحوی است. در این سطح، اوزان شعری، میزان بکار گیری بدیع لفظی و بسامد واژه های به کار رفته در زهد همراه با نوع اسالیب نحوی موجود در دیوان، مورد توجه قرار گرفته است. در سطح فکری، به مضامین و شاخصه های فکری زهدیات پرداخته ایم و در سطح ادبی، میزان به کارگیری صنایع بیانی و بدیع معنوی در زهدیات ابواسحاق مورد بررسی قرار گرفته است.

نوستالژی در اصطلاح رنج بردن و غم ناشی از غیر ممکن بودن بازگشت به گذشته است. یکی از محمل های اصلی نوستالژی در حوزه شعر معاصر عربی، شعر معاصر فلسطین است. سمیح القاسم یکی از شاعران بزرگ معاصر فلسطین است که شعر او سرشار از نمودهای نوستالژیکی است. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل فرآیند نوستالژی در شعر سمیح القاسم است. برای این منظور مظاهر و نمودهای فردی و جمعی نوستالژی در شعر او مورد بررسی قرار گرفته است. مهم ترین تکنیک های ادبی مورد استفاده سمیح القاسم در انعکاس نوستالژی از دیگر موضوعات این پایان نامه است. بر این اساس انواع نماد که شامل نمادهای دینی تاریخی و ادبی می شود و نیز کاربرد تراث در شعر او بررسی شده است.

تصوف اسلامی به عنوان یک مکتب فکری ریشه در بعضی از آیات قرآنی و احادیث نبوی و زندگی زاهدانه پیامبر اسلام و گروهی از یاران وی دارد. تشابه فراوانی میان حالات روحی شاعران و صوفیان و قابلیت های شعر در بیان این حالت ها وجود دارد. این موضوع باعث شده که صوفیان از همان ابتدا شعر را به عنوان زبان رسمی بیان دیدگاه هایشان انتخاب کنند و به این گونه تصوف به عرصه ادبیات وارد شد. در آغاز قزن بیستم خیزشی ادبی در منطقه عربی پدیدار شد. یکی از ویژگی های این خیزش گرایش آن به مکتب های ادبی نوپدید است که گرایش هایی شبیه صوفیان دارند. علی احمد اسبر سعید متخلص به ادونیس از ادیبان نوگرای ادبیات عربی است که تحت تاثیر تصوف موجود در این مکتب ها قرار گرفت. او این افکار را با مفاهیم رایج در مکاتب نوگرای غربی درآمیخت و با استفاده از زبان شعری نوپدیدی به نام قصیده النثر زبان ادبی بسیار پیچیده ای را پدید آورد که برای فهم آن علاوه بر آشنایی با تصوف اسلامی باید با مکاتب ادبی نوگرای غربی و زبان شعری آن در قرن نوزدهم و بیستم آشنایی کامل داشت.

چکیده در سالهای اخیر توجّهی خاص به ادبیات تطبیقی شده است. این امر باعث می گردد تا اندیشه های دو شاعر یا نویسنده مورد بررسی و مقایسه قرار گیرد. این پژوهش با تکیه بر مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی که تنها به زمینه های تاثیر و تاثر اکتفا نمی کند بلکه به وجود تشابه و تفاوتهای میان دو ادیب توجه دارد، بر آن است که غم و شادی در اشعار احمد شاملو و محمد ماغوط را بررسی کند. احمد شاملو شاعر مشهور ایرانی و محمد ماغوط شاعر معروف سوری از جمله شاعرانی هستند که ادبیات کشور خود را با شعر سپید آشنا کرده اند و بهترین قالب شعری را برای بیان عقاید خود برگزیده اند. با وجود آن که این دو شاعر هیچ نوع ارتباطی با یکدیگر نداشته اند؛ مشترکات و تشابهات قابل ملاحظه ای داردند. شعر عربی و فارسی از اولین زمان ظهورشان از مضامین غم و شادی سر شار بوده است. کلمات غم انگیز و عبارات گلایه آمیز، اندوه و ناله در شعر عده ای از شاعران کار برد بیشتری دارد، در مقابل برخی دیگر از شاعران از کلمات شادی بر انگیز و امید و نشاط، بیشتر سخن به میان می آوردند.در شعر این دوشاعر، غم و اندوه انعکاس بیشتری دارد؛ چرا که مشکلات فردی، اوضاع نامساعد سیاسی، آفات و امراض اجتماعی و سایر مشکلات، ناخودآگاه این دو شاعر را به سوی حزن و اندوه فرا می خواند. غم و اندوه این دوشاعر بیشتر جنبه اجتماعی دارد زیرا که این دوشاعر، شاعران اجتماعی و مردمی اند که اثری از دردهای مردم و فضای مسلط بر جامعه ر ا در جای جای دیوانشان می توان مشاهده کرد. گذشته از غم و اندوه، این دو شاعر از زیباییهای زندگانی، امید، نور، روشنایی و عشق پر شور انسانی سخن به میان آورده اند. این دو از عنصر طبیعت و رنگ بهره برده وتوانسته اند به خوبی، آن ها را در راستای اهداف شعری خود قرار دهند که این امر باعث شده تا تاثیر بسزایی بر خوانندگان داشته باشد.پژوهش حاضر با ذکر عوامل ظهور و نمود پدیده ی غم و شادی به بررسی و مقایسه ی غم و شادی در اشعار این دو شاعر پرداخته است.

نقد ساختاری یکی از شیوه های تازه، مدرن و نوبنیاد در نقد ادبی است که شیوه ای درون ادبیاتی است. این شیوه ی نقدی پایه و اساس هنری خود را از علم نوپای زبان شناسی، مخصوصاً دیدگاه های زبانشناس مشهور سوئیسی، فردینان دو سوسور و فرمالیست های روسی گرفته و بنیاد فکری و معرفت شناسی خود را از فلسفه های مدرن و پیچیده ی روز دریافت می دارد. تمام تلاش و کوشش شیوه ی نقد ساختاری بر کشف روابط کلی، راز آلود، سخت و پیچیده ی ساختار اثر ادبی است، که بیانگر حالات،افکار، عواطف، ساختارهای پیچیده ی نظام زبانی، هنری، ادبی و .... می باشد. برای چنین شیوه ی نقدی سه کارکرد بنیادی و اساسی را تعریف نموده اند؛ استخرااج اجزاء ساختار اثر، برقرار ساختن ارتباط بین اجزاء ساختار اثر، نشان دادن دلالت ودر کلیت ساختار اثر. ناقدانی در ادبیات غربی و عربی بدین شیوه ی نقدی پرداخته اند و آ ن را ستوده اند و دربارهی آن کتاب ها و مقاله ها نوشته اند. در تطبیق و جارای این شیوه ی نقدی باید نظام زبانی، موسیقایی، نحوی، معجمی، صرفی، رمزی، اشاری، معناشناسی، نظام فکری- محتوایی، نظام بیانی و ادبی را مورد تحلیل و کنکاش قرار داد.

شاعر متعهد فلسطینی، محمود درویش از پیشگامان شعر مقاومت فلسطین است که شعرش را یکسره وقف آرمان فلسزین نموده و به شرح دردها و آرزوهای هم وطنان خویش پرداخته است، اوضاع تاسف بار آوارگان فلسزینی در اردوگاه ها و کشورهای عربی، بازداشت و اسارت انسان های بی گناه، قتل عام و ترور، فقر و محرومیت، از دست دادن هویت، دوگانگی و خیانت سران عرب از مضامین اصلی شعر او به شمار می رود، اشعار درویش در یک نگاه کلی آیینه ای تمام نما از احساسات یک انسان مطلوم است؛ انسانی که تمام حقوق انسانی اش پایمال شده و اینکه او در مقام یک شاعر در پیشگاه افکار و وجدان عمومی بشر از درد خویش سخن می گوید. درویش برای رساندن فریاد مظلومیت ملت فلسزین به گوش مخاطبان تلاش نموده از تمام ظرفیت های شعر عربی بهره گیرد، از جمله اقتباس از شخصیت های قرآنی، بهره گیری از میراث، نمادهای تاریخی، الهام پذیری از شخصیت ها و حوادث تاریخی و اسطوره ای . فراخوانی نمادهای دینی، بویژه فراخوانی شخصیت پیامبران در شعر محمود درویش یک فراخوانی هدفمند و به منظور بالا بردن ارزش هنری شعر از طریق ارائه دلالت های گوناگون از یک نماد دینی صورت گرفته است.

تمرد یکی از جلوه های بارز شعر نو در عراق محسوب می شود. این پدیده بیشتر در قرن بیستم و با ظهور پیشگامان عراق (نازک المائکه، بدر شاکر السیاب، عبدالوهاب البیاتی و بلدالحیدری) پدیدار شد. تقلید صرف ساختار سنتی، آشنایی با مکتب رمانتیسم و موقعیتهای سیاسی و اجتماعی جامعه عراق باعث شد تا شاعران مذکور به تمرد روی بیاورند. آنها این جلوه ادبی را به سه گونه تمرد ادبی، سیاسی و اجتماعی در شهر خود به تصویر کشیده اند. تمرد آنها در شکل موجب ظهور «قصیده النثر» شد و در محتوای شعر موجب هوشیاری و بیداری مردم عراق و ارتقای بینش اجتماعی طبقات مختلف اجتماعی گردید. این شاعران در ایجاد نوآوری متحمل رنجهای زیادی از قبیل زندان، تبعید، آواردگی و غربت شندند، لذا ترس، تنهایی، غم و اندوه و بیشتر اشعار آنها سایه افکنده است. این شاعران توانسته اند که مضامین و مفاهیم واقع گرایانه را در قالب تمرد بیان کنند و در کالبد شعر مدرن روح تازه ای بدمند. آنان به خاطر اوضاع سیاسی نامطلوب از اسطوره و رمز و اسلوب تکرار در اشعار خود استفاده نمودن و توانستند شعر نو را چنان متحول نمایند که بتواند به بخش مهمی از دغدغه های روزگار مدرن پاسخ دهد.

هدف پژوهش حاضرآسیب شناسی یادگیری زبان عربی بود. روش انجام پژوهش توصیفی– پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دوره متوسطه شهر سنندج اعم از دختران و پسران در سال تحصیلی 89-1388 بود. از جامعه آماری (23114) نفر تعداد 400 نفر به عنوان حجم نمونه پژوهش به طور تصادفی انتخاب شد. داده های لازم از طریق یک پرسشنامه محقق ساخته در قالب 65 سوال گردآوری گردید. روایی صوری و محتوایی ابزار اندازه گیری مورد تایید استادان گروه علوم تربیتی و ادبیات عرب دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه کردستان قرار گرفت. میانگین پایایی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ 75/ به دست آمد. تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح توصیفی و استنباطی صورت گرفت. یافته ها نشان داد : اکثر دانش آموزان اعتماد به نفس پایینی نسبت به یادگیری زبان عربی دارند. بیشتر دانش آموزان اضطراب بالایی نسبت به یادگیری زبان عربـی دارند. اکثر دانش آمـوزان عدم نگـرش مثبت پدر را نسبت به یادگیری زبان عربی گزارش کرده اند. بیشتر دانش آموزان اظهار کرده اند که این درس برای آنها سودمندی چندانی ندارد. حدود نیمی از دانش آموزان بیان کرده اند که این درس مربوط به حیطه مردانه می باشد. بیشتر دانش آموزان به ناموفق بودن خود در زبان عربی باور دارند. اکثر دانش آموزان اظهار کرده اند که دبیران آنها نسبت به درس عربی نگرش مثبتی ندارند. حدود نیمی از دانش آموزان بیان کرده اند که به درس عربی علاقه ای ندارند. بیشتر دانش آموزان اظهار کرده اند که نسبت به یادگیری درس عربی انگیزه کافی ندارند. اکثر دانش آموزان بیان کرده اندکه جهت گیری ابزاری و ادغامی پایینی نسبت به یادگیری زبان عربی دارند.

شاعران عرب از زمان های بسیار دور با اسطوره آشنا بوده، از شخصیتها و چهره های اسطوره ای در اشعار و آثار خود بهره می جستند. اما پس از رستاخیز ادبی و برقراری ارتباط با فرهنگ و ادبیات مغرب زمین، بهره گیری آنها از اسطوره شکلی تازه به خود گرفت. در این دوران شاعران عرب، اسطوره را به عنوان شیوه ای نو در بیان مفاهیم معین و روشی جدید در ارائه مکنونات قلبی شان و نیز ابزاری مفید در تصویرگری شعری به کار گرفتند. عیسی مسیح یکی از پیامبران خدا که به قصد مردم به سویشان روانه شد، در شعر معاصر عرب کارکردی نمادین دارد. این شخصیت به خصوص در شعر شاعران تموزی (بدر شاکر السیاب، ادونیس، خلیل حاوی، یوسف الخال و جبرا ابراهیم جبرا) نقش آفرینی می کند. در نزد این شاعران، مسیح با اسطوره در می آمیزد و چهره ای اسطوره ای می یابد. شاعران تموزی در پی شرایط نابهنجار سرزمین عرب، در آرزوی رستاخیز به سر می بردند. رستاخیزی عظیم که حیات بهتری را برای ملت عرب به ارمغان آورد. آنها با زنده کردن فرهنگ ایثار و از خودگذشتگی، راه رسیدن به این تحول و دگرگونی را در نزد همگان، روشن تر جلوه می دادند. مسیح در شعر این شعراء، جلوه گاهی از جانبازی و فداکاری باشکوهی است که حیات مجدد را به مردم محروم و ستمدیده هدیه می دهد. مسیح در کنار اسطوره های تضحیۀ، ایثار و سرانجام خیزش، همچون تموز، اکاروس، اروفیوس، و در واقع یکی از آنهاست که با این اسطوره ها، و با معانی والایشان یکی می شود و وجودی یگانه می یابد.

بحث تقدیم و تاخیر از جمله مسائل مهمی است که هم اکنون هم در نحو و هم در بلاغت به آن توجه شده است. در میان نحویان سیبویه از جمله کسانی است که در اثر مشهور خود «الکتاب» به این مورد پرداخته است. از بلاغیان هم عبدلاقاهر جرجانی به شکلی عالمانه از آن سخن گفته است این پایان نامه هم در دو فصل مبث تقدیم و تاخیر را مورد بررسی قرار داده است. در فصل اول از تقدیم نحوی سخن به میان آمده و مواردی چون وجوب تقدیم مبتدا، وجوب تقدیم خبر، جواز تقدیم و تاخیر در مبتدا و خبر، تقدیم حال ساد مسد خبر، تقدیم خبر متعدد و تقدیم و تاخیر در فاعل بررسی شده است. در فصل دوم هم ابتدا جرجانی در مورد تقدیم و تاخیر و اثرات بلاغی آن مورد توجه قرار گرفته و سپس از انواع تقدیم و تاخیر و مواضع آن در بلاغت بحث شده است استفهام در ماضی و مضارع، جمله های منفی، تقدیم فعل و فاعل، تقدیم مفعول، تقدیم جار و مجرور، جمله های مثبت، جمله حالیه و غیره از جمله مطالب بررسی شده در این بخش است. در نهایت نیز اغراض تقدیم و تاخیر بلاغی در سه بخش اغراض تقدیم مسند الیه، اغراض تقدیم مسند و اغراض تقدیم متعلقات فعل بررسی شده است.

شعر خمر فنی غنایی است، که در آن شاعر به توصیف شراب و می و مجالس نوشیدن شراب می پردازد. شعر خمر به دو مکتب مادی و معنوی تقسیم می شود. در خمر مادی، مقصود شاعر از خمر و باده عصاره سکرآور و مست کننده انگور است. از جمله شاعران خمر مادی در زبان عربی می توان به اشی، اخطل وابی نواس اشره کرد. در زبان فارسی نیز رودکی سمرقندی، بشار مرغزی و منوچهری دامغانی و توصیف خمر مادی در اشعار خود پرداخته اند و اما در خمر معنوی شاعر از معنای حقیقی خمر عدول کرده و از آن به عنوان رمیز برای بیان مقاصد عرفانی و حالات روحی عمیقی که بر او روی داده بهره برده است. از شاعران این غرض شعری در زبان عربی می توان به ابن سناء الملک، عفیف الدین تلمسانی و ابن فارض مصری و در زبان فارسی، عطار نیشابوری، جلال الدین محمد بلخی و حافظ شیرازی اشاره کرد. در این پژوهش ضمن بررسی عوامل و زمینه های ایجاد شعر خمری و تطور آن به بررسی مکاتب مختلف آن پرداخته، و سپس، خمریات عرفانی و معنوی دو شاعر برجسته شعر عربی و فارسی، ابن فارض مصری (632-576 ه.ق) و حافظ شیرازی (791- 726 ه.ق) مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته و مضامین مشکرت و متفاوت موجود در خمریات آن ها تبیین شده و آشکار نموده است که حافظ، چه مضامینی را از ابن فارض اخذ کرده است.

چکیده رمان تاریخی یکی از انواع رمان است که در آن نویسنده واقعیت های تاریخی را با تحلیل داستانی می آمیزد و با کمک آن به بیان مسائل عصر خود و انعکاس واقعیت های جامعه در دوره ای غیر از زمان روی دادن حوادث تاریخی می پردازد که هدف از آن بیداری، ارشاد و عبرت گیری از یک دوره تاریخی است. در این نوع رمان شخصیت نقش مهمی را ایفا می کند که می تواند به صورت شخصیت های واقعی یا تخیلی باشد. جنبه تخیلی این شخصیت ها به نویسنده امکان می دهد که از قید و بندهای تحمیلی تاریخی رهایی یابد و به میل خود در خصوصیات آنها دخل و تصرف کند و با الهام گرفتن از تاریخ به بررسی واقعیت های موجود بپردازد. رمان تاریخی در ادبیات عرب تحت تاثیر یک سری جدال های فکری و سیاسی و در شرایطی که کشورهای عربی زیرسلطه استعمار خارجی بودند و نیز همزمان با فروپاشی دولت عثمانی و مطرح شدن مباحثی از قبیل تشکیل دولت یکپارچه عربی پدید آمد که عواملی مثل مقابله با استعمارگران، رشد بیداری ملی، آگاهی مردم از وضعیت نابسامان مملکت و اختلافات داخلی در پیدایش آن موثر بود. نجیب محفوظ نویسنده سرشناس مصر یکی از آغازگران نگارش رمان تاریخی به شکل فنی است، او برای بیان واقعیت های جامعه خود از حوادث تاریخی مصر باستان کمک می گیرد و می کوشد گرفتاری های عصر حاضر را در قالب تاریخ بریزد و مشکلات موجود را با الهام از گذشته به حاکمان و ملت مصر یادآوری کند. از این رو سه رمان تاریخی «عبث الاقدار»، «رادوبیس» و «کفاح طیبه» را برای تقویت روحیه ملی و مقاومت در برابر استعمارگران می نویسد. این مرحله از نویسندگی محفوظ که از سال 1939 تا 1944 ادامه می یابد به مرحله تاریخی شهرت دارد.این رمان های تاریخی اشاره های رمزی واضحی به واقعیت اجتماعی مصر در دوران حکومت پادشاهی دارد به طوری که نویسنده در «عبث الاقدار» سیاست استبداد و زور را محکوم می کند و در «رادویس» از فساد حکومتی شاهان انتقاد می کند و در «کفاح طیبه» مساله آزاد سازی سیاسی و اجتماعی مصر از چنگال استعمارگران را می ستاید. او شخصیت های معاصر مصر را در قالب شخصیت های تاریخی می ریزد و اکثر این شخصیت ها دارای نقاب تاریخی هستند.

تکرار یکی از اسلوب های بیانی قرآن کریم است که درفاده ی مفاهیم و مضامین مورد نظر نقش اساسی دارد. این اسلوب که در قالب تکرار لفظ، آیه، قصه، مثل، مفاهیم و اسلوب بیانی در قرآن کریم نمویافته، وجود بلاغی متعددی از جمله تاکید بر مفهوم لفظ و نقش محوری آن در آیه و سوره، یادآوری، تاکید بر هدف سوره، اشاره به مشابهت برخی سوره ها با یکدیگر، پند و عبرت آموزی، تفهیم مطلب و تسهیل کردن آن، جلب توجه به اهمیت یک مفهوم و ترسیم رابطه ی میان مفاهیم مکرر در کنار یکدیگر و رعایت مقتضای حال در بیان مطالب را در خود گردآورده و نیز در هدف از ترسیم تصاویر قرآنی و ارتباط صحنه های مختلف با یکدیگر، تاثیر ویژه و ملموس دارد. تشخیص تکرار مفاهیم و اسلوب بیانی در قرآن کریم و نیز تاثیر گزاری تکرار در تصاویر قرآنی از نوآوری های این پایان نامه به حساب می آید.

یکی از ویژگیها و ابعاد زبان شعر معاصر عربی «قصه ی شعری» است. این هنر شعری آمیخته ای از قصه و شعر است. تاثیر و تاثر فرهنگ ها و نیز داد و ستد ادبیات ملت ها با یکدیگر از عوامل الی شکل گیری و ظهور چنین هنری در ادبیات معاصر عربی است. خلیل مطران از شاعران پیشگامی است که قصه ی شعری را در ادبیات عربی معاصر وارد نمود. عواملی همچون آشنایی مطران با ادبیات غربی و تاثیر پذیری از آن، توانمندی و قدرت ابداع هنری او در روی آوردن به قصه های شعری موثر بوده است. مضامین قصه های شعری مطران تاریخی، سیاسی، اجتماعی، عاطفی و وجدانی است. در حقیقت مطران شاعر حماسه و تاریخ و اجتماع و عاطفه و وجدان بود. این شاعر در قصه های شعری از زبان رمز و اشاره گویی برای بیان حقایق تاریخی و سیاسی استفاده نموده و در قصه های عاطفی و وجدانی از عشق پاک سخن به میان آورده است. انعکاس احساسات درونی شاعر در پدیده های طبیعت و نیز اندوه عمیق از ویژگی های بارز این نوع قصه ی شعری است.

بخش اعظم قصاید موجود در دیوان بوصیری در مدح نبی اکرم میباشد او از اولین کسانی است که مدایح نبوی را به صورت فنی مستقل در اورد در این پایان نامه به تحلیل بلاغی قران و سنت در مدایح بوصیری پرداخته شده است

شعر نو عرب در رویکرد متحولانه اش از شرایط و اوضاع نابسامان و بحران منطقه ای و جهانی، از جمله وقوع جنگ جهانی دوم، مسئله فلسطین و شکسته های مادی و معنوی قوم عرب متاثر بوده است. از اینجاست که احساسات رومانتیکی برای بیان واقعیت موجود رنگ باخته و واقع گرایی جای آن را اشغال نموده است دیگر اوزان خلیلی و قالب های خشک و کلاسیک شعری در بیان واقعیت های موجود برای شاعر ناکار آمد نشان داده و شاعر درصدد تمرد علیه اوزان قدیم و ایجاد اسلوب های جدید برآمد و نیز ضرورت بازنگری میراث در رویارویی با چالش ها در ابعاد مختلف آن در عصر نگرای برای شاعر ضرورتی اجتناب ناپذیر جلوه می کند. از شاخصه های شعر نو عربی می توان به تعامل با سنت و میراث ادبی قومی و جهانی اشاره کرد که به شیوه های گوناگون و به انگیزه متعدد انجام یافته است. از جمله این شیوه ها به کارگیری رمز، اسطوره، قصه های داستانی، شخصیت های برجسته تاریخ ساز است. این تعامل را می توان از زوایای مختلف و از منظر های متعدد مورد بررسی قرار داد: مانند میراث ملی و جهانی، میراث اساطیری، و زاوی نقاب که اسلوب بلاغی شناخته شده ای در ادبیات شرق و غرب است. در این اسلوب صدا یا من شاعر در صدا و من قهرمان و شخصیت یکی می شود، به گونه ای که صدای دیگری به صدای شاعر تبدیل می شود. در میان شاعران معاصر عربی، عبد الوهاب البیاتی اولین شاعر عربی است که به طور گسترده از این اسلوب استفاده کرده و توانسته است از سیطره ی احساسات رومانتیکی رهایی یابد و شعرش را به متن بازی برای حضور شخصیت های تاریخی قرار دهد. او در این تکنیک تحت تاثیر عواملی مانند إحیاء سنت، التزام نقاب از جمله منبع ادبی، اسطوری، صوفی، دینی، توانسته قرائت تازه ای از سنت ارائه دهد و با پیوند دادن گذشته و حال، هم دیدگاه خویش را درباره مسایل سیاسی و اجتماعی بیان کند و هم از مشکلات و تجارب شخصی خویش سخن بگوید. با مطالعه اشعار او سوالاتی چند در ذهن متبادر می شود که مهمترین آنها عبارت است از: چه عواملی شاعر را وادار نموده تا برای بیان اندیشه ها و تجارب خود از فن نقاب استفاده نماید؟ و میراث ادبی فرهنگی عربی و نیز میراث تاریخی جهان تا چه حد شاعر را دربیان موضوعات یاری نموده است؟ .

در عصر جدید تحولات و تغییرات بسیار در ادبیات عرب به وجود آمد و فنون جدید آن را تحت تاثیر قرار داد. شاعران و نویسندگان نیز با استفاده از این تغییر و تحولات سعی در بازگو نمودن واقعیت های جامعه ی خویش نمودند. «الرصافی» نیز به عنوان شاعر متعهد و انقلابی، شعر خود را وسیله ی دفاع از ملت و کشور خود نمود. وی با استفاده از قصه های شعری سیمای روزگار آن زمان عراق را برای خوانندگان به تصویر کشید و در آن مشکلات جامعه ی خویش را بیان نمود. با بررسی قصه های شعری الرصافی در می یابیم؛ الرصافی با استفاد از آن ها، به دنبال تحقق جامعه ای آرمانی برای ملت خود بوده است. مضمون قصه های الرصافی حاکی از وجود مشکلات بسیار جامعه ی روزگار الرصافی در عراق است؛ مضمون هایی که نشانگر: فقر، درد، ظلم، ستم، فریب کاری، بی ارادگی، وجود اختلافات طبقاتی اقتصادی، اختلافات مذهبی و قومی و روح تحجر گرایی، الرصافی با بیان مشکلات جامعه، راه حل های رفع آن ها را نیز بیان می کند و مردم و دولت را برای رفع آن ها، تشویق می نماید و در این قصه ها، روح انقلابی و انتقادی خویش را به نمایش می گذارد.

ظهور جریان های فکری، مکتب های ادبی و سرچشمه های آن، در نیمه دوم قرن نوزدهم به اوج خود رسید. روش های بیانی و شیوه های تعبیر نیز متفاوت شد تا شاعران و ادیبان با اتخاذ شیوه ی مناسب، تجربیات عصر نوین را به مردم و جامعه منتقل سازند. از این رو بسیاری از شاعران با صراحت اعلان کردند که باید قالب و زبانی نو و متفاوت با شعر کهن عربی مورد استفاده قرار گیرد یکی از برجسته ترین ویژگی های شعر ادونیس رویکرد اسطوره ای است. این شاعر ضمن آگاهی وسیع و کامل از میراث اسطوره ای جهان، سعی می کند از محدودیت های آن رها شود و با در هم شکستن اشیاء و عناصر موجود جهان، تفسیری نوین از جهان و جامعه ارائه دهد. ادونیس و اسطوره با هم در می آمیزند و شاعر این یگانگی تراژیک را با بیانی نمایشی به ما نشان می دهد و چون جهانی می اندیشد و به جهانی شدن شعراش فکر می کند، غالباً از پنجرۀ اسطوره های ملل مختلف و نیز از روزنۀ غمنامه های عربی – غربی به جهان می نگرد. رویکرد اسطوره ای ادونیس را تجارب فردی اجتماعی او می سازد و از اسطوره برای بیان رویدادهای فکری، سیاسی و اجتماعی معاصر جهان عربی به خوبی کمک می گیرد. آفرینش اساطیر جدید، ایجاد پیچیدگی در اساطیر، وارونه ی کردن اساطیر، تنوع و کثرت اسطوره ها برخی از ویژگی های شعر اسطوره ای وی است که مورد بررسی قرار گرفته است.

در این پژوهش دیدگاه قاسم امین (1863م) در مورد زن مورد بررسی و با قرآن و سنت، مورد مطابقت و سنجش قرار گرفته است. قاسم امین تاثیر تغییر و تحول در فرهنگ و تمدن اروپا و پیشرفت زن و تساوی وی با مرد در غرب: در صدد مقایسه ی پیشرفت زن غربی و عقب ماندگی زن شرقی و در نتیجه اصلاح حال زن شرقی برآمده و دو اثر مشهور تحت عنوان «تحریر المرءه و المراه الجدیده» در این زمینه نگاشته است اما نظرات این پژوهشگر با توجه به دیدگاه های متحجرانه عصر وی نسبت به زن محکوم شده و خود او به دین ستیزی، کشف حجاب، تقلید از فرهنگ غربی، فساد و بی بندوباری متهم گشته است که این پژوهش به منظور بررسی دیدگاه ها و اندیشه های وی تنظیم شده است. نتایج این تحقیق بیانگر آن است که قاسم امین در بیان اراء خود مخالف دستورات دینی، منادی کشف حجاب، مقلد فرهنگ غربی و مروج فساد و بی بندوباری نبوده و محکوم و متهم نمودن وی ریشه در التزام که سنت ها و در دیدگاههای متحجرانه عصر وی نسبت به زن داشته است.

اوضاع نابسامانی سیاسی و اجتماعی و فرهگی عصر زهاوی و درک عمیق شاعر از مسائل اجتماعی و تفکر اصلاحی وی، انگیزه هایی قوی در پرداختن شاعر به مقوله هایی چون «عمل و جهل» «عدل و نظم» «شرق و غرب» و .... بوده است. وی پیشرفت جامعه را در برقراری عدل و ترویج علم و فراگیر نمودن آن و نیز در آموزش زن و برخورداری وی از حقوق اجتماعی می بیند. بر علیه ظلم و استبداد به پا خاسته و مردم را به تعیین سرنوشت خویش و دفاع از کیان و وطن در برابر استعمار فرا می خواند. کشور عراق از روزگاران کهن میدان تاخت و تازهای گوناگون بوده است که بدون شک بر فرهنگ و تمدن آن تاثیر گذاشته. حاکمیت امپراطوری عثمانی بر کشور عراق در دو قرن اخیر و نتایج سوء آن کشور را به سوی آینده ای تاریک سوق داد. بی ثباتی سیاسی، تزویر و تقلب در امورات کشور را می توان از عوامل موثر در عقب ماندگی کشور عراق دانست. هوم غربی ها، بروز جنگ جهانی اول و شکست امپراطوری عثمانی زمینه را برای بیدار شدن مردم جهت حل مشکلات جامعه خویش آماده کرد. برقراری ارتباط جامعه عراق با دیگر کشورها تاثیر فراوانی در بیداری افکار عمومی مردم عراق گذاشت.

تشکیل حکومت صهیونیستی در سرزمین های اشغالی تاثیر عمیقی بر شعر فلسطینی گذارد به گونه ای که شعر به سلاحی برنده علیه اشغالگران تبدیل گردید. در نتیجه موضوعات، انواع شعری، و موسیقی آن دستخوش تغییر و تحول گردید. در زمین خوضوعات شعری، شعر این دوره به بررسی موضوعاتی چون آوارگی فلسطینی ها و فقر و بیچارگی و تحقیر آنان و تلاششان در جهت اثبات وجود خود و هویت عربی فلسطینی شان در سرزمین های اشغالی در مقابل دشمنی که سرزمینشان را غصب نموده و در راستای از میان برداشتن عرب فلسطینی و اصالت او از زادگاهش گام بر می دارد و تلاش می نماید هویتی نوین به نام «عرب اسرائیلی» به وی ببخشد، می پردازد. در زمینه انواع شعری، شعر فلسطینی خود را وقف انواع مرتبط با حادثه اشغال فلسطینی نموده است مانند وصف شهید و لحظه به شهادت رسیدن وی، مرثیه سرایی مجاهدان و افتخار به فدائیان و جانبازانی که در راه آزادی جان خویش را فدا می نمایند. در زمینه موسیقی شعر، شاعر فلسطینی تلاش نمود تا خود را از قید و بند مرزهایی که وی را در بیان افکار و عواطف مورد نظرش محدود می ساخت رها نماید. در نتیجه از وزن ها، و قافیه های شعر نو استفاده نمود و بدین صورت در یک قصیده توانست از تجربه های گوناگون سخن بگوید بدون آنکه به ساختار قصیده آسیبی واردگردد.

یعد الجواهری احد کبار الشعراء العرب فی العصر الحدیث .و اجواهری فی شعره رجل اثوره الذی التزم قضیه الشعب و الوطن ، وانتصب مناضلا فی سبیلها ، یهاجم المسوولین فی صراحه جریئه و عنیفه . قصائده ملاحم تزدحم فیها مآسی الحیاه ،فمن ملحمه الظلم إلی ملحمه الظلمه إلی ملحمه الجوع إلی ملحمه الشهید ،إلی الملحمه الوتریه إلی غیر ذلک مماینقل الآنسان إلی عالم من العنفوان تتلاطم فیه الامواج و تتلاحق فیه الشلالات الفکریه و الموسیقیه الثائره و المثیره فتهز الکیان الإنسانی وتعصف به فی غیر هواده و لا لین .

نزارقبانی یکی از بزرگترین شاعران نوگرای معاصر عرب است. این شاعر سوری تبار از 16 سالگی سرودن شعر را آغاز نمود و کار خود را با شعر عاشقانه ولی به شیوه ی کلاسیک شروع کرد سپس در عرصۀ شعر نو به فعالیت خود ادامه داد و در پیشرفت این نوع شعر در ادبیات عرب نقش بسزایی داشت. او در واقع موسس مکتبی شعری است که زبانی مخصوص به خود و شبیه به زبان عامیانه دارد. قصائد اجتماعی سیاسی او با زبانی نیشدار سستی و عقب ماندگی جامعۀ عرب را به باد انتقاد گرفته است. شکست حزیران 1967 م نقطۀ عطفی در شعر نزار به شمار می آید که مسیر شعری او را از اشعار عاشقانه به سمت اشعار سیاسی تغییر داد؛ به گونه ای که اشعارش سرشار از مقاومت و تحدی و مبارزه با اسرائیل شد. اشعار او منحصر به یک طبقه از جامعه نیست. قصائد بسیاری دربارۀ ملیت و وطن و فلسطین و انتفاصه دارد. اشعار سیاسی او طرفداران زیادی دارد و همه به آنها به چشم یک بیان نامه سیاسی می نگرند. او با چشمان خود آوارگیها و بدبختی های ملت فلسطین و نیز هتک حرمت به قدس شریف را دیده و از ستیزه جوییها و خیانات رژیم صهیونیستی بسیار سخن گفته است. او مخالف امضای قراردادهای صلح میان اسرائیل و فلسطینیان بود و تاکید دارد که مقاومت و شهادت طلبی تنها راه آزاد ساز فلسطین است. توجه خاصی به "قدس" و "فتح" و "کودکان سنگ" دارد و قصائدی نیز به همین نامه در دیوان او می درخشند.

قدسیان اشعاری هستند که در طول جنگ های صلیبی، و به ویژه در دوره ی ایوبیان (567 ه.ق تا 647 ه. ق) به خاطر سقوط یا فتح المقدس سروده شده اند. موضوع اصلی این اشعار بیت المقدس است و انگیزه ی شاعران تشویق و ترغیب مسلمانان برای دفاع از قدس شریف می باشد. صدق عاطفه، تعهد و التزام عملی به اصول إسلام، فصاحت الفاظ، تفوق معنی بر لفظ و پرهیز از پرداختن به نایع بدیعی، از ویژگی های بارز این اشعار است. قدسیات به خاطر ارزش موضوعی، فکری و معنوی بر فنون شعری عصر ایوبی، تاثیر زیادی گذاشته است؛ زیرا غزل سرایی، هجو گویی و توصیف خمر که قبل از آن در آثار بسیاری از شاعران مشهور و معمول بود رنگ باخت و به جای آن پرداختن به مسائل چون جهاد، مبارزه، دفاع از دین اسلام و کشمکش میان صلیبی ها و مسلمانان، دغدغه ی اصلی شاعران عصر ایوبی گردید و آنان توانستند حماسه سازی های فرماندهان مسلمان را توصیف و پیروزی هایی به دست آمده را در دفتر ایام ماندگار سازند. بر همین اساس موضوعات اساسی قدیسات عبارتند از: رثای بیت المقدس، مدح فاتحان و مجاهدان، دعوت به جهاد و سرانجام فتح بیت المقدس.

یعد محمود تیمور احد الکتاب العرب الکبار والذی له دور هام فی الادب العربی .اتسمت کتاباته بسلاسه و سهوله فی اسلوب رصین مملوء بالتعابیر و الالفاظ الرائعه النابعه من إلمام الکاتب باللغه . وکان تیمور کاتبا واقعیا یری فی الواقعیه آماله و یبحث و یبحث فیها عن حل لقضایا مجتمعه فلزمها فی کتاباته و لم ینصرف عنها . وجعل قلمه فی خدمه الشعب و عقباته فی مسیر التقدم . فظهرت فی قصصه آثار الشعب المصری و العربی ، مع حریته الفکریه ونزعته إلی الانسانیه .

قصیده غیث الربیع یی از مهمترین آثار علامه نودهی است. این قصیده یک منظومه علمی و تعلیمی است که سراینده در آن میان صنایع بدیعی و مدح نبوی گره زده است. در بخشی از این رساله با شرح حال شاعر و جایگاه ادبی او در عصر عثمانی از اوضاع ادبی و اجتماعی و سیاسی این دوره که در رویکرد شاعران به بدیعه سرایی موثر بوده است سخن رفته است. در بخشی دیگر با پرداختن به علم بدیع و پیداریش بدیعیات در به نقش آوردن صفات جمال و ج لال حضرت (ص) به عنوان یک فن مستقل از عوامل شکوفایی این فن از سیاسی و اجتماعی و دینی سخن به میان آمده است. و در سرح نیز با ذکر و توضیح صنایع موجود در هر یک از ابیات قصیده هر جا که شاعر در مدح پیامبر (ص) از آیات و احادیث بصورت اقتباس یا تضمین بهره برده است به آن اشاره شده است. این رساله در پنج فص و 235 صفحه تنظیم شده است.

شعر معاصر عربی مانند دوره های پیشین سرشار از مدایح نبوی است در این رساله سعی شده مدح از نظر لغوی و اصطلاحی تعریف شود سپس تاریخ مدایح در ادبیات عربی و تفاوت مدح در ادبیات و مدایح نبوی بررسی گردد . و نیز سعی شده تا تاریخ مدایح نبوی از عصر رسالت تا زمان عثمانیان بررسی و ویژگیهای این مدایح در دورانهای مختلف بیان شود . همچنین ادبیات دینی تعریف شده و موضوعات شعر اسلامی و سپس نمونه هایی از اعمال ادبی دینی معاصر بررسی وتحلیل گردد.

بما ان الادب فی العصر الحدیث لا یتخلف عن الظواهر الاخری للحضاره الجدیده، نحتاج الی مولفات تعرف انحاء شتی من الادب المعاصر لمحبیه، و من جانب آخر و للوصول الی هذه الغایه یلزم الإعتناق للإختصاصیه فی الموضوعات الادیبه. علی هذا تفحصت فی هذا البحث عن المضامین الانسانیه و العاطفیه فی آثار بدر شاکر السیاب الذی کان من رواد الشعر الحرفی الادب العربی الحدیث. فی هذا الاطار قبل القیام بالموضوع الرئیسی فی البحث یعنی؛ دراسه المضامین الانسانیه و العاطفیه دواوین الشاعر، اتیت بملخص من حیاه الشاعر و ادبه لایصال القارئین الفهم الادق و الاجدر من المضامین الموجوده فی شعر الشاعر. و ایضاً حاولت ان انتخب من کل مضمون مشترک فی اشعار الشاعر نماذج منها. اضافه علی دراسه المضامین، حاولت ان اترجم الابیات المختار الی اللغه الفارسیه عسی ان یتقبل الاعزاء. هذا المقدر من طالب بدرجه الماجستر.

تصویر چکیده پایان نامه پیوست گام سوم قسمت مستندات می باشد.