عبدالله رسول نژاد

قصص قرآنی نقش برجسته ای در دعوت، تعلیم و تربیت مردم و اصلاح رفتار آنان بر اساس فطرت الهی دارند و در روح و روان آنان تاثیر بسزایی می گذارند، سوره بقره طولانیترین سوره قرآن است که داستان های زیادی در آن ذکر شده است؛ از جمله داستان خلقت انسان، داستان بنی اسرائیل، موسی، ابراهیم، عزیر، هاروت، ماروت و غیره. این پژوهش با رویکرد توصیفی تحلیلی، به بیان زیبایی‌شناسی سبک روایت قرآنی در داستان‌های این سوره و تبیین عناصر روایی در داستان‌های موجود در آن، زیبایی‌شناسی آن‌ها و نیز تطبیق مهمترین فنون وتکنیکهای روایی متناسب با ویژگی های روایی داستانهای قرآنی، از جمله: تکنیک های مربوط به زمان و مکان و انواع آنها، انواع شخصیت ها و ابعاد آنها، دیگر عناصر و ساختارهای روایی پرداختهاست. نتایج تحقیق حاکی از آن است که، سبک روایی قرآنی، سبکی فوق العاده است که داستان ها را از دو جنبه تصویری و بیانی به صورت زیبایی شناسانه ارائه می دهد و داستان های این سوره، سرشار از فنون روایی پیچیده در تبیین عناصر مختلف است. از جمله انواع زمان پریشی از جمله گذشتهنگری وآیندهنگری و اشاره الهام بخش به ابعاد جسمی، روانی و اجتماعی شخصیت های داستان ها، به گونه ای که خواننده را در درک شخصیت ها و تفسیر رفتار آنها و در نتیجه درک اهداف نهایی آوردن این داستانها، کمک می کند

ادبیات مقاومت، نوعی ادبیات متعهد است که هدف ان بیان محرومیت ومظلومیت مردمان محروم از آزادی وعدالت وآواره ورانده شده از سرزمین خویش است؛ مهمترین مضامین و بنمایه های آن، تمجید وستایش شهدای راه حق و ثبت مبارزات مبارزان راه آزادی و برابری در لابلای خطوط شعر ونثر ادبی است. مردمان فلسطین و کردستان به عنوان دو ملتی که همواره مورد ظلم و تعدی دیگران بوده و برای بازگیری حقوق غصب شده خود، به مبارزه برخاسته‌اند؛ شاهد حوادث تلخ وناگواری در تاریخ مبارزات خود بوده‌اند، از جمله مهمترین این رویدادها، قتل عام مردم بی گناه دیریاسن و فاجعه اسفناک بمباران شیمیایی شهر حلبجه است که شاعران وادیبان دو ملت را به خلق تابلوهای ماندگاری در ترسیم وتوصیف این دو حادثه خونبار، در شعر مقاومتشان تشویق نموده‌ وشاعران متعهد در دیگر سرزمین‌ها را نیز تشویق به همدری با این دو ملت مظلوم کرده‌است. پژوهش حاضربه روش توصیفی تحلیلی، به بررسی تطبیقی بازتاب قتل عام مردم بی گناه دیریاسن و فاجعه اسفناک بمباران شیمیایی شهر حلبجه در شعر مقاومت عربی و کردی وبیان مهمترین شباهت‌ها و تفاوت‌های آن‌ها در این زمینه پرداخته-است. نتایج نشان می دهد که شعر رثا وتمجید میهن ومبارزان وشهدای راه آن، از برجسته‌ترین مضامین شعری دو ملت است و تاثیر این دو فاجعه در رشد وتحول شعر مقاومت آن‌ها، قابل انکار نیست.

هدف از این پژوهش این است که به شیوه توصیفی-تحلیلی و بر اساس سبک شناسی ساختارگرایی ادبی و مطابق با نظریه ی رومن یاکوبسن، سوره های مکّی و مدنی از جهت ساختار لفظ و معنا بررسی شوند تا به وجوه تفاوت و تشابه آن ها دست پی برده شود. با کاوش در دو سوره ی حجر و فتح به عنوان نمونه های موردی، به این نتایج دست یافته شد که غرض اصلی سوره ی حجر تسلّی پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم و تاکید بر حقانیّت پیامبری ایشان و قرآن کریم است که در تمام سطوح آوایی، واژگان و نحوی – بلاغی هماهنگی لفظ و معنا جلوه گر است. در برخی آیات، واژه ها طولانی تر هستند و ریتم و موسیقی آن نیز سنگینتر است چون اندوه پیامبر و دلتنگی ناشی از اذیت های کافران را می نمایاند و در برخی آیات که خداوند از پیامبر دلجویی نموده است، طول آیه ها کوتاه تر و ریتم آن سریع تر می شود. سوره ی فتح که مدنی است، به دلیل نزول در اوایل دعوت، مقداری رنگ و بوی سوره های مکی را دارد و از لحاظ آوایی نسبت به سایر سوره های مدنی موزون تر و از لحاظ محورجانشینی و همنشینی در برگزیدن واژگان و ساختار نحوی و بلاغی به ساختار سوره های مکّی مشابه تر است. در نتیجه در محورهای جانشینی و همنشینی و کارکردهای ارتباطی این دو سوره تفاوتی که به نظر می آید این است که در سوره ی حجر در تمام سطوح آن حالتی از دو وجهی بودن و نظام تقابل و تناقض برقرار است، امّا در سوره ی فتح چند وجهی بودن و حالتی از تضاد برقرار است نه تناقض. بنابر این هر یک از سوره های مکّی و مدنی در جهت اهداف بیانی خود در قالبی از لفظ و معنای مخصوص به خود بهره مند هستند و زمان نزول قرآن نیز در آن تاثیرگذار است؛ یعنی هرچه به صدر اسلام نزدیک تر باشد، آیات آن موزون تر و کوتاه تر است و هر چه به اواخر دوره ی نزول قرآن نزدیک باشد، مقطع آیات طولانی تر است تا مفصل تر به بیان احکام شرعی بپردازد

إن بلاغه القرآن تتجلی فی إعجازه اللغوی، وفضله علی سائر الکلام معروف، فإن اوجز کان کافیا، وإن اکثر کان مذکراً، وإن اوما کان مقنعاً، وإن اطال کان مفهماً، وإن امر فناصحاً، والذی یتامل هذا القرآن یری فیه بحراً زاخراً بالعجائب البلاغیه التی تشهد علی إعجازه وعدم قدره البشر ان یاتوا بمثله، فالبلاغه تشکل عنصراً بارزاً فی کلماته وعباراته، ودقهً بین آیاته وسوره، فهی اداه معرفه نظم القرآن ووسیله لدرک إعجاز کلام الرحمن، وکشّاف نکته اللطیفه. وکما ان جمال القرآن الادبی وإعجازه البلاغی قد ساعد علی نموّ العلوم البلاغیه ونضجها، فقد استفاد المفسرون من تلک العلوم، لفهم المفاهیم القرآنیه وزیّنوا آرائهم التفسیریه بالنکت البلاغیه . من المفسرین الذین اهتمّوا بالمنهج البلاغی فی تفسیرهم، هو شهاب الدین احمد بن اسماعیل الشهرزوری الکورانی الذی تطرق إلی مسائل بلاغیه هامّه فی تفسیره القیم "غایه الامانی فی تفسیر الکلام الربانی" التفسیر الذی یعده الإمام السیوطی من التفاسیر الرصینه القویه. بقی هذا التفسیر الجلیل مغموراً ومحبوساً بین المخطوطات إلی الآونه الاخیره ولم یحظَ بما یستحقه من اهتمام الباحثین. فتهدف هذه الدراسه منتهجه المنهج الوصفی والتحلیلی إلی التعریف بهذا التفسیر، منهجه ومولفه الذی ینتمی إلی الشعب الکردی النبیل الذی سجل له التاریخ جهوداً فائقهً فی سبیل خدمه الدین والثقافه الإسلامیه السامیه. ومن اهداف هذا البحث الاخری هو استخراج اهم الموضوعات البلاغیه التی اشار إلیها الکورانی واستفاد منها فی تفسیره للآیات القرآنیه. وتشیر النتائج ان للکورانی بعض الآراء الخاصه به فی بعض الموضوعات البلاغیه وتفرد بالإشاره إلی بعض النکت فی تفسیره. الکلمات المفتاحیه: القرآن الکریم، البلاغه، اقسام البلاغه، المنهج البلاغی، التفسیر البلاغی، الکورانی، غایه الام

چکیده: توصیف طبیعت همواره مورد توجه بیش تر شاعران جهان بوده و به دلیل وابستگی انسان به محیط و تاثیراتی که در زندگی و روان آدمی دارد، کمتر شاعری را می توان یافت که در اشعارش، از توصیف طبیعت و عناصر آن چشم پوشی کرده باشد؛ اما برخی از شاعران چنان مجذوب آن گشته اند که علاوه بر واکنش های زیبایی شناختی نسبت به عناصر مختلف آن، برای بیان دیگر مضامین شعریشان نیز، هر از چند گاهی به عناصر طبیعت پناه برده اند و لقب شاعر طبیعت را به خود اختصاص داده اند، از جمله ی این شاعران، ابوبکر صنوبری شاعر خوش ذوق و طبیعت گرای قرن چهارم هجری در سرزمین شام و عصر عباسی است، عصری که در آن، شعر از وضع آرام بادیه و بیابان های خشک و سوزان پا به غوغای تمدن و کاخ های مجلل و آراسته به گل و سبزه گذاشت و از مجالس ادب و سیاست، وارد محافل ساز و آواز نیز گشت و به تبع آن، هم در اسالیب و اوزانش و هم در اغراض و فنونش تغییراتی پدیدار گردید. صنوبری در چنین دوره ی سرشار از تحول، رشد نموده و به بلوغ ادبی رسیده و با "روضیات" و "داریات" و "ثلجیات"ـش مشهور گشته است. ملا عبدالکریم صائب متخلص به "زاری" شاعر کردستان ایران نیز، یکی از شعرای کردزبانی است که چندین قرن پس از صنوبری، طبیعت را الهام بخش اشعارش یافته و در سرزمین خویش با اشعارش زبان گویای طبیعت شده و علاوه بر زیباترین توصیف ها از عناصر مختلف طبیعت، عالی ترین مفاهیم عرفانی، دینی و میهنی را نیز با الهام از عناصر طبیعت و در کنار توصیف های زیبایش از آن ها، پرورانده است؛ به گونه ای که خود، همه ی این طبیعت سرایی های زیبا وهنرمندانه اش را تنها به بهانه ی دیدن جلوه هایی از رخ یار می داند. در این پایان نامه به روش توصیفی تحلیلی و بر مبنای مکتب امریکایی ادبیات تطبیقی، به بررسی توصیف طبیعت در دیوان دو شاعر پرداخته شده و به عنوان نمونه توصیف آن دو از برخی عناصر جاندار و بی جان طبیعت در اشعارشان مورد بررسی قرار گرفته و مهمترین تفاوت ها و تشابهاتشان در این زمینه نشان داده شده است. کلمات کلیدی: ادبیات تطبیقی، مکتب امریکایی ادبیات تطبیقی، توصیف طبیعت، شعر صنوبری، شعر زاری، تفاوت و تشابه.

یوجد فی ادب کل قوم شعراء متمیزون ولشعرهم وبعض مضامینهم الشعریه اثر بالغ التاثیر فی نفوس کثیر من الناس، ومنهم من یتطرقون إلی جمیع المضامین و الفنون الشعریه او اکثرها؛ لکن هناک بعض الشعراء یشتهرون ببعض المضامین ویقتدی بهم فی فن من فنون البیان فلما خرجوا مما اشتهروا به وانشدوا فی خلاف ما عُرفوا به یشار إلیهم بالبنان فها هو ابونواس شاعر الغزل المذکر و الخمریات و صاحب الایادی البیض فی مروج المجون و اللهویات، فحینما ینشد قصائد یسیره فی الزهد والحکمیات یشتهر بها اکثر من شعراء الزهدیات. فکذالک للسعدی شاعر الحکمه و الاخلاق، اشعار فی الغزل المذکر والمجون کانها قذی فی العیون او اشواک بین ازاهیر بساتین ادبه او حنظل بین فواکه ریاضه اللذیذه. فالتضاد إذن یثیر الإنتباه ویدعو الانسان إلی دراسته ؛ فهذه الدراسه تسعی قدر الاستطاعه ان تدرس وفق المنهج الوصفی التحلیلی هذه الظاهره المتناقضه ای الزهد والغزل المذکر فی اشعار ابی نواس وسعدی ویبین بمعاییر المدرسه الامریکیه للادب المقارن، المشابهات والمفارقات فیما بینهما فی هذا المجال.

چکیده این پژوهش به تصویر هنری اشعار در قصاید جنگ عباسیان از گروهی از مشهورترین آن دوره، یعنی بشار بن برد، ابو تمام الطائی، المتنبی، ابوفراس الحمدانی و ابو العلاء المعری پرداخته است. چون که قصیده الحرب (شعر جنگ) در عصر عباسی شاهد پیشرفت، شکوفایی و تجدید حیات در همه قسمت های شعر و ساخت هنری، شکل گیری و بیان آن بود و شاعران عباسی - به ویژه شاعران نمونه تحقیق - در شکل گیری شعر جنگ در نوع خود سرآمد بودند. همچنین در نبوغ به تصویر کشیدن صحنه های جنگ و حوادث نبرد توانایی داشتند. تعدد انواع و سبک های آن ، که این متون شعری را به یک نمونه غنی و بارور تبدیل کرده است که شایسته تحقیق و بررسی است. فنون بلاغت مانند (تشبیه، استعاره و کنایه) مهمترین ابزاری بود که شاعران برای ترسیم تصاویر شعری خود که واقعیت های جنگ را به تصویر می کشید، بکار می بردند. ما نیز در کنار این تصاویر بلاغی، انواع دیگری از تصاویر هنری را بدست آورده ایم، مانند صورت و شکل هایی که با چشم، گوش، حس لامسه، حتی بویایی و چشایی نیز در تصاویر حسیِ تجسّم یافته، حس می کنیم. بنابراین این تصاویر هنری جزو بارزترین ابزار شاعر و انتقال تجربه، ایده ها و عواطف او به خوانندگان و گیرندگان در شکل گیری شعر است. در واقع شعرای دوره عباسی این نوع تصاویر و آراستن شعر در الواح را ابداع کردند که در آن الواح و اشعارشان میدان جنگ و معرکه را به صورت مفصل به تصویر کشیده اند و دیگر شعرا و حتی ممدوحان خود را در آن مشارکت دادند. همچنین آنان شاهدان عینی این حوادث بودند. در نتیجه تصاویر موجود از اشعارشان دلالت بر زنده و گویا بودن می کند و بر خواننده و گیرنده نیز موثر است. کلمات کلیدی: تصویر هنری، شعر جنگ، دوره عباسیان، بشار بن برد، ابو تمام الطائی، المتنبی، ابو فراس الحمدانی، المعری.

المخلص : یشکل المکان عنصراً بارزاً فی البناء الروائی , فهو احد العناصر الهامه لانه لیس هناک روایه تخلو من المکان فتکتمل بدونه وذلک لانه یتفاعل مع الشخصیات المختلفه وعلیه تجری الاحداث ویحیطه الزمان. اما روایه خاتم فهی من الروایات السعودیه الحدیثه للکاتبه رجاء عالم و احداثها تدور فی مکه حیث ابدعت الروائیه فی اختیارها للاماکن التاریخیه الدینیه لتروی العادات والتقالید فی ذلک الزمان , واستخدمت فی روایتها امکنه متعدده ومختلفه اغلبها من المفتوح والمغلق الخاص والعام , ویهدف هذا البحث مستفیدا من المنهج الوصفی التحلیلی إلی دراسه انواع المکان فی هذه الروایه وابعاده و علاقته ببقیه عناصر الروایه . وتشیر نتائج البحث إلی ان للمکان فی هذه الروایه بعاداً مختلفه منها : ( البعد الدینی / البعد التاریخی الزمنی / البعد النفسی / البعد الجغرافی) والبعد الدینی الجغرافی هو الذی یطغی علی بقیه الابعاد ویلیه البعد التاریخی الزمنی وذلک لان احداث الروایه تدور کما ذکرنا فی اماکن مقدسه کما ان المکان جزء لا یتجزء عن بقیه العناصر الروائیه خاصه علاقته الوثیقه مع الحدث والزمان والشخصیات , فوجود المکان یرتبط بوجود الحدث وبالعکس , وعلاقه المکان بالزمان واضحه من خلال الوجود اللفظی فی النصوص الروائیه , وعلاقته بالشخصیات علاقه تاثیر متبادل بین طرفین تحدیداً فی المکان الذی تقیم فیه الشخصیه فهما عنصران متفاعلان داخل العمل الروائی ولکل منهما اهمیه خاصه فی الروایه . الکلمات المفتاحیه: عناصر الروایه , المکان , انواعه , ابعاده , رجاء عالم, روایه خاتم .

الملخص إن اللغه کظاهره نامیه، تنمو وتتحرک مع تطور ظروف المجتمع وتتطورُ وتتحرّک طوال حیاتها مع التغیرات التی تصیب المجتمع البشری. قسم من هذه التطورات یطرا علی الجانب الدلالی للکلمات ویسمی هذا النوع من تغیرات الکلمات فی المصطلاحات الادبیه باسم «التطور الدلالی». ویجدر بالذّکر انّ عوامل عدیده تسبب دخول المفردات الخاصه بلغه فی لغه اخری، منها الجوار، والنفوذ، والعلاقات التجاریه والثقافیه وغیرها من العوامل، وهذه الکلمات التی تدخل من لغه إلی اخری، لیست مستثناه من قاعده التطور الدلالی وتصیبها تطوراتٌ بمرور الزمن. دخلَ اللغهَ الفارسیهَ مفرداتٌ من اللغه العربیه وذلک لاجل العوامل التی ذکرنا بعضاً منها آنفاً، وتطورت دلالاتُ هذه الالفاظ الدخیلهِ ثم ظهرت بصوره کبیره فی آثار الادباء الإیرانیین النبلاء، منهم حافظ الشیرازی الشاعر الإیرانی الشهیر، فإنه استخدم مفردات عربیه کثیره فی اشعاره. إذن دراسه تطورات هذه المفردات ذات اهمیه بالغه فی فهم اشعاره، وفی فهم النصوص الفارسیه بشکل عام. یعتمد هذا البحث المنهجَ الوصفیَّ التحلیلیّ فی دراسته تطور دلالات الالفاظ العربیه المستعمله فی دیوان حافظ الشیرازیّ ویُظهر - بعد ذکر المبانی النظریه للتطور الدلالی - ان مفردات عربیه کثیره دخلت اللغه الفارسیه وظهرت فی اشعار حافظ. ثمّ إنّ هذه المفردات تُقسَّم من حیث تطور دلالاتها إلی ثلاثه اقسام: قسم منها تطورت دلالاتها فی اللغه الفارسیه (بغض النّظر عن المضامین العرفانیه لاشعار حافظ)، وقسم آخر لم تتطور دلالاتها فی الفارسیه واستعملت فیها من حیث المعنی المعجمی بنفس المعانی التی تستعمل فیها فی العربیه، وقسم منها تطورت دلالاتها بسبب الجو العرفانی لقصائد حافظ وصار معناها مختلفا عن المعانی المعجمیه الخاصه بهذه الکلمات. الکلمات المفتاحیه: التطور الدلالی، حافظ الشیرازیّ، الالفاظ العربیه الدخیله فی الفارسیه، الادب العرفانی.

عدالت خواهی و ظلم ستیزی از جمله خصوصیات و گرایش هایی است که خداوند به صورت فطری در درون انسان ها به ودیعه گذاشته است و انسان های آزادی خواه به عنوان یک مطلوب و آرمان، به دنبال برقراری عدالت بوده اند و با ظلم و ستم مبارزه نموده اند. شعرا و ادبا با توجه به اینکه در میان مردم و درد آشنای آن ها بوده اند بر اساس شرایط موجود جامعه، به جنبه های مختلف این موضوع پرداخته اند و برای برقراری عدالت و مبارزه با ظلم و ستم متحمل درد، رنج و مشکلات فراوانی شده اند. جمیل صدقی زهاوی یکی از شاعران إحیاء است که برای دفاع از حقوق سیاسی و اجتماعی مردم به پا خاست. دیوان اشعار وی مملو از مضامین سیاسی، اجتماعی و دفاع از حقوق مردم است. قانع از جمله شاعران شهیر ادبیات کُردی است که به خاطر دفاع از حقوق فقرا و مستمندان جامعه به شاعر «چه وساوه کان» مشهور است. با توجه به اینکه این دو شاعر در یک دوره با خصوصیات و ویژگی های سیاسی و اجتماعی مشابهی می زیسته اند، مضامین شعری آن-ها بسیار مشابه است و اوضاع سیاسی و اجتماعی آن دوران سبب شده است که آن ها به مضامین ظلم ستیزی و عدالت خواهی روی بیاورند و از توان شعری خود در این مسیر بهره ببرند. این پژوهش بر آن است که عدالت خواهی و ظلم ستیزی را در ابعاد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، در دیوان اشعار جمیل صدقی زهاوی و محمد کابلی مریوانی بر اساس مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی بررسی کند و افکار و اندیشه های آنان در مورد عدالت و عکس العمل آن ها در مورد ظلم و ستم و نابرابری را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. کلمات کلیدی: ادبیات تطبیقی، عدالت خواهی، ظلم ستیزی، جمیل صدقی زهاوی، محمد کابلی مریوانی.

در ادبیات تطبیقی به مباحث گوناگونی پرداخته میشود. یکی از آن زمینههایی که به وفور در آن کار شده زمینه انتقاد اجتماعی است. رماننویسان بسیاری بودهاند که در زمینه تحلیل و انتقاد اجتماعی قلم به نگارش درآوردهاند و به صورت غیر مستقیم و رمزی به بیان اعتقادات و انتقادت خود پرداختهاند. از جمله این رماننویسان که شهرت » قلعه حیوانات « بسیاری نیز از این راه بدست آورده است نویسنده انگلیسی، جورج اورول است. او با نگارش کتاب در این زمینه به شهرت بسیاری رسید و کتابش بسیار مورد توجه عموم مردم قرار گرفت. در میان نویسندگان عرب نیز از جمله این افراد که به صورت رمان به انتقاد از وضع اجتماعی پرداختهاند، بسیارند. یکی از آنها اسحاق موسی الحسینی، نویسنده فلسطینی است. اسحاق موسی الحسینی بعد از اشغال فلسطین توسط یهودیان دست زدند تا از آن طریق تحلیل و انتقادات خود را از جامعه موجود بیان » مذکرات دجاجه « به نگارش کتابی به اسم کند. هر دو نویسنده در رمان خود به تحلیل و انتقاد اجتماعی پرداختهاند. جورج اورول به تحلیل سیستم و نظام کمونیستی در شوروی میپردازد و الحسینی نیز به تحلیل ظلم و ستم یهودیان و نوع مبارزه با آنها می پردازد. در این پژوهش به بررسی تطبیقی مظاهر انتقادی رمان قلعه حیوانات جورج اورول و مذکرات دجاجه اسحاق موسی الحسینی بر اساس مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی؛ یعنی به بررسی تحلیل روایت و وجوه شباهتها و تفاوتها با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی پرداخته شده است. کلمات کلیدی: ادبیات تطبیقی، رمان، نقد سیاسی_اجتماعی، جورج اورول، قلعه حیوانات، اسحاق موسی الحسینی، مذکرات الدجاجه

یتصدی هذا البحث لدراسه اسرار البلاغه العربیه حول التناسب فی النظم القرآنی فی سوره المزمّل. السوره الثالثه والسبعون فی ترتیب التدوین(المصحف) والسوره الثالثه او الرابعه فی ترتیب النزول، من السور المکیه وآیاتها عشرون آیه.وندرس فی هذه السوره انواع التناسب الداخلی والخارجی، کتناسب فاتحه السوره مع فاتحه ما قبلها، وتناسب مطلعها مع خاتمتها، وتناسب خاتمه السوره مع فاتحه ما بعدها، وتناسب الآیات فیما بینها وترتیبها، وتناسب مقاصد السوره مع مطلع السوره وآیاتها.و یاتی البحث فی خمسه فصول: الفصل الاول فی الکلیات ، والفصل الثانی : فی خلفیه البحث ، و الفصل الثالث فی التعاریف ، والفصل الرابع : فی التحلیل و الدراسه ، و الفصل الخامس : فی الملخص و النتائج.

چکیده واژگان در قرآن کریم به گونه ای در کنار یکدیگر قرار گرفته اند که تصور قرار گرفتن واژه ای دیگر در مکان آن ها، که بتواند همان معنا و مفهوم را برساند، امکان پذیر نمی باشد. کاربرد و چینش واژگان در قرآن کریم خود می تواند یکی از وجوه اعجاز قرآن کریم باشد. در برخی آیات متشابه لفظی موجود در قرآن کریم، گاه در یک آیه، حروف، واژگان و جملات معینی بکار رفته اندکه در آیه ی دیگر مشابه آن، برخی واژگان یا جملات تغییر کرده اند. این دسته از آیات با عنوان آیات متشابه لفظی شناخته می شوند که در داستان ها و موضوعات یکسان قرآن کریم تکرار می شوند و دارای معنایی یکسان یا نزدیک به یکدیگر همراه با وجود تفاوت در نوع بیان هستند. این آیات بر اساس نوع تفاوت در میان آن ها به چند نوع تقسیم می شوند، یکی از این انواع استبدال و جانشینی میان حروف و واژگان می باشد. بررسی این نوع از آیات متشابه نشان دهنده دقت و ظرافت در استفاده از واژگان در قرآن کریم می-باشد. واژگان استفاده شده در آیات متشابه گاه مترادف در نظر گرفته می شوند اما با بررسی دقیق آنان مشاهده می شود استفاده از هر کدام از این واژگان در سیاق قرآنی بر معنایی متفاوت از دیگری دلالت دارند. از مواردی که در بررسی آیات متشابه لفظی و تبیین موارد اختلاف تاثیر بسزایی دارد، توجه به سیاق است. با در نظر گرفتن سیاق آیات مشابه لفظی می توان به بررسی استبدال حروف و واژگان در این دسته از آیات پرداخته و دلیل استفاده از هر واژه در آیات متشابه نشان داده شود. در این پژوهش با جمع آوری نظرات مختلف در مورد این نوع آیات و جمع بندی میان این نظرات مشاهده می شود در آیاتی که در آن ها میان حروف و واژگان استبدال رخ داده است، استفاده از هر حرف و واژه دارای هدفی خاص بوده و هر کدام متناسب با سیاق و هدف سوره به کار رفته-اند. کلمات کلیدی: قرآن کریم، استبدال، متشابه لفظی، ترادف، سیاق.

چکیده فارسی: رمان کوبانی، یکی از آثار جان دوست در زمینه ی حمله ی داعش به شهر کوبانی و مقاومت مردم این شهر است. ضرورت اهتمام به این رمان از آن رو است که اولاً کُردها پس از جراحت عمیقی که تجربه ی فاجعه ی شنگال بر روح و روان شان بر جای گذاشت نیازمند مرهمی بودند که التیام بخش روان به هم ریخته شان باشد و تجربه ی کم نظیر پیروزی مردم کوبانی همان مرهم مورد نظر بود که رمان مورد پژوهش نیز به همین تجربه می پردازد. ثانیاً نویسنده ی رمان که خود اهل این شهر است تاریخ صد ساله ی شهر و جنگ داعش و دلتنگی دوری از وطن را با هم می آمیزد و روایتی متفاوت از سایر روایت هایی که تا به حال از کوبانی شنیده بودیم پدید می آورد. پژوهش حاضر در صدد است به بررسی اهمیت و چگونگی بازنمایی جنگ، روح انسانی، طبیعت انسان، ناخودآگاه او، تغییرِ جهان بینی انسان پس از جنگ، احساسات تجربه شده اش، اثرات روانی و احساسی جنگ بر بازماندگان، پیوند میان مکان و انسان، توانایی انسان برای تحمل شرایط دشوار، تاثیر جنگ بر زبان و روان رمان نویس، روش های نابود کردن شخص قربانی از خلال پاره پاره کردن احساس هویت در آمیزه ای از خشونت های فیزیکی و اخلاقی، دگرآزاری به جای دگردوستی، و... در رمان کوبانی بپردازد و مفاهیم مربوط به بازنمایی جنگ را از درون این رمان استخراج کند. بازنمایی که همان گفتن یا نمایاندن چیزهای معنادار در باره ی جهان به دیگران به واسطه یا میانجی زبان است، وام دار دیدگاه ها و آثار استوارت هال است. او بر این باور است که بازنمایی عملی ساده و سر راست نیست و معنا به هیچ وجه به گونه ای روشن و شفاف از فردی به دیگری منتقل نمی شود. به دیگر سخن بازنمایی، گرفتار لغزانی مداوم معنا و تولید معناهای جدید است. یافته های پژوهش نشان می دهد که نویسنده علی رغم این که در ظاهر امر، بازنمایی ای از جنگ ارائه داده است که بیانگر جنگ، خشونت، فاجعه، ویرانی، از بین رفتن زندگی و نابودیِ شورمندی و امید در میان مردم کوبانی است اما تحلیل روایت رمان با تاکید بر استراتژی واسازی "ژاک دریدا" که هدف آن، بازسازی معنای متن و آشکار ساختن تناقض ها و تضادهای موجود در متن و نگریستن به آن ها از منظری دیگر است هم چنین بر اساس روش تحلیل روایت و پیشاروایت دیوید. ام. بُژه و به مدد اندیشه های هانا آرنت، نشان می دهد که بازنمایی های نویسنده از جنگ در کوبانی، به رغم کاستی ها، در مواردی تامل برانگیز بوده و اشاره به شورمندی و امیدی دارد که در لایه های زیرین روایت پنهان است. واژگان کلیدی: رمان کوبانی، جان دوست، بازنمایی جنگ، تحلیل روایت، دیوید. ام. بُژه

در این پژوهش سعی شده است پس از تعریف لهجه و ذکر اجمالی انواع در عهد قدیم و جدید به صورت جداگانه به لهجه ی مصری بپردازیم در بررسی لهجه ی مصری چگونگی شکل گیری و عوامل موثر در آن را بیان نموده سپس گزیده ای از قواعد و ضوابط موجود در لهجه ی مصری را با اتخاذ از کتاب المعجم الکبیر نوشته ی احمد تیمور ذکر کرده ایم، آنگاه به ضرب المثل و بیان تعاریف لغوی و اصطلاحی ارائه شده در مورد آن پرداخته و از میان آن ها یکی را ترجیح و در ادامه اهمیت مثل و بررسی آن را نیز با ذکر ادله از قرآن و سنت و سخن بزرگان به اثبات رسانده-ایم سپس ویژگی ها و وجه تمایز امثال را با هدف جدا سازی امثال از سایر شبه مثل ها و آگاهی بیشتر از امثال بیان و تقسیم بندی امثال بر اساس شکل ظاهری و در شان ورود و موضوع آن ها با اتخاذ از کتاب الامثال العربیه تالیف دکتر قطامش روی آورده ایم. در ادامه ی پژوهش به ادبیات تطبیقی با ذکر چند نوع از تعاریف ارائه شده پرداخته ایم و پس از ذکر اهمیت ادبیات تطبیقی دست به ذکر مکاتب و رویکردهای مختلف ادبیات تطبیقی و توضیحاتی در این باب داده ایم. فصل بعدی که عمده ی مطالب ما را در بر می گیرد به ذکر ضرب المثل های لهجه ی مصری و معادل آن در زبان فارسی اختصاص دارد با این توضیح که ابتدا مثل را بر مبنای کتاب الامثال الشعبیه المصریه نوشته سامیه عطاالله را ذکر و به ترجمه و شرح آن پرداخته ایم و اگر مثل های مشابه با آن در زبان فصیح یا لهجه یافته شده اضافه نموده ایم آنگه از میان نظم و نثر عربی برخی شواهد مناسب با مثل را افزوده ایم، در نهایت معادل آن را در زبان فارسی با ذکر شواهدی از نظم و نثر آورده ایم و در فصل پایانی به نتیجه گیری از این پژوهش چند ساله پرداخته ایم.

ادبیات عامیانه از جمله ضرب المثلها، از مهمترین بخشهای فرهنگ وادبیات هر ملتی است که در طول تاریخ ابتدا به صورت شفاهی ثبت وضبط گردیده و وانبوهی از تجارب ملتها را در خود نگهداشته است. ادبیات ملتهای مختلف به دلیل اشتراکات گوناگون فرهنگی محیطی ونیز تجارب مشترک زندگی دارای اشتراکات مهمی در ادبیات عامیانه ی خود می باشند. دراین پژوهش به بررسی تطبیقی مضامین دینی واخلاقی در امثال عربی وکردی، بر اساس مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی، یعنی بررسی «تشابه وتفاوت» ها پرداخته می شود.

چکیده عنصر درون مایه، یکی از عناصر اساسی در هر متن داستانی است که همانند سایر عناصر داستان، نقش و اهمیت ویژه ای در ساختار آن دارد. درون مایه، فکر اصلی و مسلط در هر اثری است و بیش ترین اجزای داستان را در برمی گیرد که نویسنده به وسیله ی آن وضعیت و موقعیت های داستان را به هم پیوند می دهد. عبدالحمید جوده السحار (1913- 1974) رمان نویس مشهور و از پیشگامان رمان نویسی تاریخی- اسلامی در حوزه ادبیات معاصر عرب می باشد. در این پژوهش تلاش می شود با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، مقوله ی عنصر درون مایه در رمان غزوه احد سحار بررسی و تحلیل شود. این بررسی نشان می دهد که نویسنده در آن به حقیقت تاریخی پایبند بوده و آن را از منابع معتبر استخراج نموده است. وی با نگاهی متعهدانه، ارزش ها و عقاید اسلامی را در قالب رمان به مخاطبان منتقل کرده است. دستاورد پژوهش نشان می دهد که مهم ترین درون مایه ی موجود در رمان غزوه احد، درون مایه ی دینی است که شامل اقتباس از قرآن، اقتباس از حدیث و دیگر مضامین دینی چون: ارکان ایمان و اسلام، احکام فقهی، سیره ی عملی پیامبر (ص)، سیره ی عملی صحابه و برخی از مسائل اجتماعی می باشد که در این پژوهش به تجزیه و تحلیل آنها پرداخته شده است. کلید واژه ها: عبدالحمید جوده السحار؛ رمان تاریخی؛ رمان غزوه احد؛ درون مایه؛ درون مایه ی دینی.

با ظهور دین اسلام و فراگیر شدن و انتشار آن بین اقوام و ملت های مختلف و پذیرش آن از سوی ایرانیان، هر قوم و قبیله ای در صدد نشر اصول اعتقادی وگسترش قلمرو اسلام برآمدند. وبدون شک ورود اسلام به سرزمین پهناور ایران، تحول عمیق و گسترده ای بر ابعاد گوناگون دینی، فرهنگی، سیاسی، و اجتماعی ایرانیان داشته است. و از این میان قوم کرد نیز از این قافله بدور نبوده و خدمات شایانی به جامعه اسلامی داشته است. در گذر تاریخ، کردها نه تنها در شاخه های مختلف علوم و فرهنگ فداکارهای زیادی از خود نشان دادند، که با حضور خود در دیار دیگر، رونق علمی و توسعه فرهنگی را ایجاد کردند. و خدمات بی نظیر آنان در آموختن، تالیف، و تصنیف علوم و معارف اسلامی و نیز بسط و گسترش و تبلیغ ارزش های اسلامی نشان می دهد که کردها از سر شوق و انگیزه های عقلانی و انسانی اسلام را پذیرا شدند و به آن خدمت کردند. ابن فارض مصری از بزرگان عرفان اسلامی به شمار می آید، وی نامدارترین سراینده شعر صوفیانه در ادبیات عربی است و قصیده خمریه او که به قصیده میمیه نیز مشهور است درخشش بی نظیری در میان عرفا و اندیشمندان اسلامی داشته است و چون گوهری درخشان بر تارک نظم عربی می درخشد. شرحهای متعددی توسط علماء و عرفای اسلامی بر کتاب خمریه ابن فارض نگاشته اند و از میان شارحان خمریه کتاب خطی "مخزن الملوک فی شرح الخمریه من نظم السلوک" از علامه مولانا عبدالعظیم مجتهد سنندجی است. که مولف آن در سال 1316 هـ ق آن را به رشته تحریر درآورده است و با زبان عربی به شرح آن پرداخته است و بعد از شرح هر بیت به عربی، ابتدا مختصری به فارسی و سپس رباعی منسوب به جامی آورده است. مولانا عبدالعظیم با بیان شواهد قرآنی و احادیث نبوی و کلام علماء، هنر خود را در بیان اسرار و رازهای کتاب نمایان کرده؛ و آنرا به شیوه ای بسیار زیبا و عالمانه نوشته است. از این کتاب فقط یک نسخه در دسترس است که در کتابخانه مجلس شورای اسلامی تهران نگهداری می شود. این پژوهش بر آن است که با زدودن غبار از آثار علمی یکی از علمای کرد و بیان تلاش کردها در زمینه تالیف و تصنیف علوم مختلف، نسخه خطی کتاب مخزن الملوک فی شرح الخمریه من نظم السلوک اثر مولانا عبدالعظیم مجتهد سنندجی را مورد تحقیق و تصحیح قرار داده است. امید است که با تلاش پژوهشگران، سایر آثار خطی وی شناسایی شود و مورد تصحیح و احیا قرار گیرد.

به تحقیق نقد ادبی گونه‌های مختلفی دارد و نقد روانکاوانه یکی از شیوه‌های آن است که در قرن بیستم با ظهور روانشناسان معروفی چون فروید و شاگردانش، رنگ و شکل خاصی به خود گرفت. نقد روانکاوانه، به عنوان تلاقی روانکاوی با آثار و نظریه‌های هنری، بر مبنای مفاهیم و روش‌هایی، سعی در خوانشی متفاوت از آثار هنری دارد. متن هنری، لذت خود را به مخاطبان منتقل نمی‌کند، بلکه اجازه می‌دهد افراد به منابع لذت در ناخودآگاه خود دست یابند. نقد روانکاوانه متن را به قصد یافتن ساختارهایی که موجب خلق چنین لذتی می‌شوند تجزیه و تحلیل می‌کند. ادونیس از شاعران نوپرداز و متجددی است که در بخشی از اشعار خود، به ترسیمی از نقش تعیین کننده زبان و نمایش بر حیات ناخودآگاهانه انسان‌ها پرداخته است. بنابراین ما در این پژوهش برآنیم تا به بررسی نقد روانکاوانه اشعار ادونیس بپردازیم.

ادبیات، بیان درونیات و اوضاع و احوال مردمان یک سرزمین است. در عصر مشروطه همراه با مطرح کردن «مسائل زنان» در جنبش های فمینیستی، ادبیات زنان نیز شکل گرفت. ادبیات زنان یکی از شاخه های ادبیات در زمینه نقد ادبی معاصر است که از جانب نویسندگان و ادبا بویژه زنان به بیان اندیشه ها دغدغه ها و مشکلات زنان در ابعاد مختلف می پردازد. این نوع ادبیات آنجا که به تلاش برای استیفای حقوق زنان و اعتراض به تبعیض فرهنگ مرد سالار می پردازد، وارد حوزه ی فمینیسم و ادبیات زن محوری می شود. ادبیاتی که بر آن است با نگاهی نقادانه زبانی نو و راهی جدید در خواندن آثار ایجاد کند تا بتواند هوشمندی آدمی را با تجربه هایش و خرد او را با رنج ها و دغدغه هایش را با بینش و بینش او را با عدالت خواهی و برابری طلبی همراه نماید. در سده اخیر بیش از پیش بیان دغدغه ها و حقوق زنان در شعر بانوان شاعر معاصر در حوزه ی ادبیات مورد توجه ادیبان قرار گرفت و در شعر معاصر ایران، نخستین بار آشکارا در اشعار فروغ فرخزاد و در شعر عربی نیز در اشعار غاده السمان نمایان گشت. ادامه دهنده-ی راه این شاعران، سیمین بهبهانی در ادب فارسی و سعاد الصباح در ادب عربی را می توان نام برد. سیمین بهبهانی غزل سرای نو-گرای معاصر و سعاد الصباح شاعر معاصر عربی، موفق شدند به تعبیری نو از احساسات ذاتی دست یابند و در شعرشان به مسائل آزادی و احقاق حقوق زنان و بیان مشکلات آنان به شکلی اصلاح گرانه توجه کنند. این پایان نامه با روش تحلیلی-توصیفی مولفه-های زن محوری و تلاش جهت دستیابی جایگاه واقعی زنان را در شعر سیمین بهبهانی و سعاد الصباح واکاوی نموده است و یافته های این پژوهش حاکی از آن است که در شعر این دو شاعر زن اهمیت دارد مسائل مربوط به او از جنبه های مختلف همچون تساوی حقوق زن و مرد، اعتراض به فرهنگ تبعیض گونه مرد سالار، بیان عشق و احساسات زنانه تلاش برای ارتقای هویت فردی و اجتماعی زنان مورد توجه قرار گرفته، به گونه ای که سعاد، بخش زیادی از دیوان خود را به این موضوعات اختصاص داده است. این دو شاعر به دلیل اشتراکات فرهنگی و زندگی کردن در جامعه ای با باورها و سنت های قدیمی در به تصویر کشیدن هویت واقعی زن و جایگاه آنان در جامعه، عملکردی تقریبا یکسان داشته اند؛ اما نحوه ی برخورد با مرد و جامعه مرد سالار در شعر این دو شاعر یکسان نیست از آن جهت که سیمین نگاه و

زیبایی شناسی علمی است که با داشتن نظام منسجمی از شاخصه ها به ارزشیابی آثار هنری می پردازد. از این رو مطالعات زیبایی شناسی در قرآن که جامع ترین کتاب آسمانی و جاودانه ترین معجزه ی الهی است‎ ‎در ابتدا به مباحث نظم و اعجاز منحصر می شد و دانشمندانی چون عبدالقاهر جرجانی به تفصیل به مسئله ی نظم و بلاغت قرآن در کتاب معروف خود دلائل الإعجاز پرداخته است. مزیت آگاهی از این علم از آن جهت است که با بنا کردن قواعدی که به تناسب واژگان آیات و سوره ها و حکمت آمیز بودن چینش آن ها توجه دارد، پرده از اسرار بلاغی قرآن برمی دارد. ‎ ‎از نمونه های بارز اعجاز بیانی قرآن وجود فواصل در پایان آیات است که با جدا کردن هر آیه از آیه بعد، سبب مکث و تجدید نفس برای خواننده می شوند ضمن آن که با آهنگین کردن آیات بیان قرآن را از یک نواختی خارج کرده و با ایجاد تنوع در ساختار تعبیری سوره ها در رسایی بهتر مفاهیم نقش بسزایی دارند. ‎ ‎این پژوهش 85 آیه که از سراسر قرآن گزینش شده و دارای فواصل قرآنی سمع و بصر و مشتقات آن دو و افعالی که از ریشه ی سمع و بصر می باشند را به روش توصیفی-تحلیلی در دو بخش ساختاری و محتوایی بررسی می کند. از این رو در بخش ساختاری براساس حرف روی این فواصل به دو صورت متماثله و متقاربه، و بر اساس تجمع حرف روی و وزن به سه صورت مطرف و متوازی و متوازن که نوع غالب آن ها مطرف است قابل تفکیک می باشند و در بخش محتوایی که از تفاسیری چون المیزان و زمخشری و بیضاوی استفاده شده، در یک قسم تناسب و هماهنگی فواصل سمع و بصر با مضمون آیه مورد بررسی قرار می گیرد و در قسمی دیگر تناسب این فواصل با مجموع آیات پیشین و یا سوره موردنظر که به صورت یکی از گونه های تاکید، تعلیل، تشویق و انذار و تهدید و تهکم و... است، تجزیه و تحلیل می شود.

علامه عبد الکریم مدرس از برجسته ترین و پرکارترین فقهای کردستان و عراق در دوران معاصر می باشد. ایشان بیش از شصت اثر، در زمینه های مختلف علوم شرعی، ادبی و غیره به زبانهای کردی، عربی و فارسی از خود به یادگار گذاشته اند. همچنبن تعلیم صدها طلبه از نقاط مختلف کردستان، عراق و کشورهای دور و نزدیک بخشی دیگر از فعالیت های ایشان بوده است. غیر از این موارد، علامه مدرس در زمینه ی فتوا بخصوص در زمان تولیت ریاست مجمع افتای عراق محل رجوع عام و خاص بوده است و مجله ی التربیه الاسلامیه به منبعی برای استفتاءات مردم و پاسخگویی ایشان و همکاران وی تبدیل گشته است. از میان فتاوای علامه مدرس، پاسخگویی به مسائل مستحدثه از بخشهای مهم آن است. تحقیق و بررسی این بخش از فتاوای ایشان سبب آشنایی با رویکردهای فقهی و روش استنباطی ایشان در زمینه ی مسائل مستحدثه می گردد. برای تحقق این اهداف در تحقیق حاضر در حد وسع با بررسی آثار مختلف علامه مدرس به روش کتابخانه ای مبنی بر شیوه توصیفی- تحلیلی از نوع تحلیل محتوا، به بررسی مسائل مستحدثه در آثار علامه مدرس پرداخته می شود که مهمترین نتایج حاصل شده به شرح ذیل می باشد. اول اینکه مسائل مستحدثه در آثار ایشان بیشتر در قالب فتوا به آن پرداخته شده است. دوم اینکه ثابت گردید ایشان در پاسخگویی به مسائل مستحدثه از منابع مختلف فقهی مذاهب چهارگانه ی اهل سنت و جماعت استفاده نموده و گاهی با رجوع مستقیم، به قرآن و احادیث استناد کرده و رای خود را بیان نموده اند. سوم اینکه روشن گردید که شیوه و ترتیب غالب ایشان در پاسخگویی به مسائل اول رجوع به اقوال متاخرین شافعیه، و بعد سه مذهب دیگر، و در نهایت اجتهاد بر مبنای مقاصد شریعت با توجه ویژه به قاعده ی سد ذرایع و قاعده ی تقدیم دفع مفاسد بر جلب مصالح بوده است که از جمله مصادیق این امر فتاوای ایشان در مساله ی حرمت اخذ ربا از سپرده های بانکی دولت های اسلامی و دولتهای غیر اسلامی، فتوا بر جواز کشتار صنعتی به شرط تسمیه حین روشن کردن دستگاه برقی، فتوا بر جواز مصرف قرص برای تاخیر قاعدگی زنان در مناسک حج، و جواز حکم احرام مسافران حج در هواپیما، می باشد.

شیخ معروف نودهی؛ از چهره های برجسته تصوف و عرفان در قرون معاصر است؛ وی در جایگاه رهبری دینی و مرشدی صوفی؛ همواره به اصلاح نگرش اجتماعی و تربیت نفوس جامعه؛ در قالب مفاهیم عرفانی؛ همت گماشته است. او با تکیه بر نگرش تصوف به خلق آثار ادبی به ویژه در بخش منظوم همت گماشته است و همانند دیگر شعرای صوفی؛ اشعار خود را مملو از مضامین عرفانی همچون: زهد، معنویت، وعظ دینی، عشق الهی، تامل در پدیده مرگ و مبالغه گرایی؛ کرده است. آنچه در این تحقیق در صدد آنیم؛ بررسی مختصری پیرامون چند جلوه اساسی از ادبیات عرفانی در تخامیس شعری ایشان؛ با تکیه بر روش: توصیفی- تحلیلی است. تا در نهایت به فهم صحیحی از وجوه تمایز خصوصیات شعری وی؛ در پرداختن به این جلوه های عرفانی نائل گردیم؛ چراکه بدون شک هر ادیبی تحت تاثیر محدود زمانی و شرایط مکانی، و در پرتو جهان بینی فردی خود؛ نگرشی به خصوص در تبیین مفاهیم عرفانی دارد. کلید واژگان: تصوف و عرفان، تخمیس، علامه نودهی.

شراب و شراب نوشی از دیرباز با دنیای شاعران عجین شده است و در ادب پارسی و تازی به تدریج به فنی مستقل به نام ساقی نامه یا خمریه تبدیل شده است. آنچه در بررسی این گونه شعری قابل توجه است، چگونگی سیر تحول معنایی شراب است.

نبهانی و بیخود از جمله شعرای معاصر می باشند که در زمینه مدایح نبوی آثار بس گرانبهایی دارند. نبهانی حدود 1800 بیت در مدیح نبوی دارد و بیخود نیز بخش عظیمی از دیوان خود را در قالب های گوناگون شعری به این موضوع اختصاص داده است. در این پژوهش با تکیه بر روش تحلیلی - توصیفی و بر اساس مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی به بررسی تطبیقی برجسته ترین مضامین مشترک مدایح نبوی نبهانی و بیخود پرداخته می شود

این پژوهش بر آن است تا مجموعه رسایل نثری به اضافه ی سه مقدمه ی مشارالیه را در کتابی تحت عنوان «ورود الکرد فی حدیقه الورود» که به همت استاد گران قدر محمدعلی قره داغی گردآوری و به چاپ رسیده است، در سه محور آوایی، معنایی و ترکیبی، سبک شناسی یا به عبارتی دیگر از دیدگاه علم بلاغه ی قدیم، مطالعه و بررسی نماید. شیخ طاها در فاصله ی سال های 1230 تا 1300 می زیسته است که همزمان با اواخر دوره ی عثمانی و تقریباً اوایل مرحله ی احیاء در عصر نهضت ادبی جهان عرب بوده است، این پژوهش درپی آن است با بررسی های خود نشان دهد که چه میزان آثار نثری ایشان از ویژگی های دوره ی عثمانی که همانا توجه به جنبه ی لفظی بیش از معنا، اغراق در به کارگیری توریه، تضمین، اقتباس و جناس و التزام به سجع ملالت آور است، متاثر می باشد. (فاخوری، 1380 هجری: 870)

متن قرآن ، نه تنها به جهت مصونیت از آسیب روزگاران برجستگی می یابد بلکه بلاغتی که در این کتاب به نظر می رسد خود یکی دیگر از رموز شگفت آور در تاملات زیبایی شناختی است که یکی از جنبه های زیبایی شناختی قرآن ، هنر تصویرآفرینی می باشد . تصویرسازی ابزار اصلی اسلوب قرآن کریم است . قرآن با تصاویر حسی و تخیلی ، معانی ذهنی و حالات درونی و اتفاقات محسوس را بیان می کند ، وبه تصاویر ، حیات و حرکت می بخشد ، در نتیجه معانی ذهنی به حرکت مبدل می گردند و حالات درونی به شکل تابلو و مناظر در می آیند . سوره مبارکه ی صافات سرشار از تصاویری از طبقات فرشتگان ، صحنه های واقعی از حکایت های رسالت پیامبران از جمله حضرت ابراهیم ، نوح ، لوط ، الیاس و حضرت موسی و نیز احوال مومنان و کافران و اثبات بعث و جزا را ارائه می دهد ؛ به گونه ای که می توان با مطالعه آیات آن شاهد و بیینده تصاویر موجود در آن باشیم . پژوهش حاضر در نظر دارد تا به بررسی برخی از گونه های تصویرآفرینی در این سوره که صحنه هایی زنده و هنری و تابلوهای جذابی را به نمایش می گذارد ، اشاره نماید .

در باب فهم معنای قرآن کریم، در طول تاریخ اندیشه اسلامی، همواره تفاسیر و آراء گوناگونی مطرح شده است. یکی از مهم ترین مباحثی که مفسران و علمای فقه در تفسیر و مطالعه پیرامون آیات قرآنی از دیرباز با آن مواجه بوده اند، پدیده چندمعنایی است که تقریبا از آغاز قرن سوم هجری از مسائل مورد بحث در میان آنان بوده است. وجود چند معنایی در متون ادبی، بر خلاف متون علمی، امری پذیرفته شده و رایج است، اما وجود آن در قرآن کریم مورد اختلاف است. اما در هر صورت بررسی ها و شواهد حاکی از آن است که بیشتر مفسران و اصولیان متقدم و متاخر، موافق چند معنایی در قرآن کریم هستند. مقصود از چند معنایی آن است که یک واژه در متن، عبارت و یا جمله، قابلیت دلالت بر چند معنا را دارا باشد. در کتاب های فقهی و اصولی و در برخی تفاسیر قرآن، از چند معنایی با تعبیر «استعمال لفظ در بیش از یک معنا» یاد می شود، همچنین در حوزه معارف دینی تعبیر چند معنایی یا استعمال لفظ در بیش از یک معنا، عمدتاً در مورد قرآن کریم به کار می رود. اشتمال قرآن بر الفاظی که معانی گوناگونی دارند، باعث پیدایش این مبحث در علم تفسیر شد، یعنی یک کلمه در چند موضع از قرآن، از جهت حروف، حرکت و سکون، یکسان ذکر شود و در هر موضع معنایی دگر دهد. وجود واژگان چند معنا در قرآن کریم نشان دهنده آن است که این کتاب عظیم دارای لایه های مختلف معنایی است، بنابراین فهم دقیق و صحیح بسیاری از واژه ها، منوط به فهم و آشنایی با مساله چند معنایی است. سوره بقره دومین و بزرگترین سوره ی قرآن کریم و تعداد آیات آن 286 آیه است. این سوره جزء سوره های مدنی است. بیشترین احکام فقهی و مسائل اعتقادی اسلام در این سوره است. از آنجا که سوره بقره بزرگترین سوره قرآن کریم است بدین جهت بررسی تمام واژگان چندمعنا در این سوره کاری دشوار می نمود به همین خاطر در این پژوهش سعی بر آن شده است تا آن دسته از واژگانی مورد بررسی قرار گیرند که کاربرد فراوانی در این سوره دارند و ضمناً از وجوه معنایی مختلفی برخوردار هستند. این واژگان عبارتند از: حق، حیاه، خیر، ذکر، رحمه، سبیل، ضلال، فتنه، فساد، فضل، نفس و هدی، که این کلمات در حدود صد آیه از سوره بقره در پرتو تفاسیر مختلف از جمله تفسیر المیزان علامه طباطبایی، تفسیر مجمع البیان، تفسیر نمونه، مفاتیح الغیب (تفسیر کبیر)، کشاف، بحر المحیط، التحریر و التنویر و .

علم نحو عربی، یکی ازعلومی است که به دلیل آن که این علم، بخش بزرگ و بسیار مهمی از دستور زبان قرآن و حدیث است و عالمان دینی از ابتدا تاکنون اهتمام فراوانی به آن داشته اند؛ چون برای فهم و درک کلام صحیح پروردگار جل و علا، باید جرعه ای از دریای آن نوشید. این علم از سده های آغازین بعد از ظهور پیامبر(ص) و رسالت ایشان و به واسطه ی گسترش و شکوفایی اسلام به وسیله صحابه کرام به دورترین نقاط جهان، و به این دلیل که چون بیشتر مردمی که به این دین می گرویدند عرب زبان نبودند و برای درک و فرمانبرداری از برنامه های این دین نیاز به یادگیری آن داشتند، پس این علوم به وجودآورده شدندکه در این راستا یکی از ملتهای مسلمانی که بیشترین و مهم ترین خدمتها را به این علم و دین ارائه کرده اند؛ کردها بودند و این علم بسیار مهم جایگاه ویژه ای را در میان آنها به دست آورد. به طوری که از میان آنان می توان به عالمانی نحوی بارز و اثرگذاری که در علم نحو برای خود صاحب سبک هستند؛ همانند:"سیبویه"و"خلیل" اشاره نمود. همچنین اگر به دانشمندان کرد زبان که خدمتهای شایانی که به این علم وحتی علوم دیگرکرده اند اشاره ای ننماییم به ایشان ظلم رواداشته ایم و یکی از این بزرگواران که مورد بررسی و پژوهش ما است شیخ معروف نودهی می باشد که یکی از علومی را که به رشته نظم درآورده است علم نحومی باشد. در مورد علم نحو صدهاکتاب چاپ شده است اما آنچه که مورد بحث و بررسی ماست الاغراب فی قواعدالاعراب است که اثری است منظوم از کتاب قواعدالاعراب که منسوب به ابن هشام انصاری می باشدکه نسخه کاملش در کتابخانه دانشگاه صلاح الدین و درکشورعراق قراردارد. نودهی درآوردن مثالها همانگونه که خودایشان درابتدای این اثرمی فرماید،که نمونه هایی را که ابن هشام آورده است، نیاورده ام و بیشتر مثالهای ایشان در مدح پیامبراکرم است به گونه ای که اگر بخواهیم در میان آنها قصایدی در مدح پیامبر قابل تالیف است وهمچنین از مثالهای اخلاقی و تعلیمی آکنده است. روش و سبک کار بر اساس توصیفی تحلیلی می باشد و در این پژوهش سعی شده است که در ابتدا ابیات ترجمه وشرح داده شود و لغتهای نامانوس به زبان فارسی برگردانده شود و همچنین تلاش کرده ایم که به غیر از تقسیم بندیهایی که نودهی دراین اثرخودبیان داشته است به تقسیمات دیگری که نحویهای دیگربه آن پرداخته اندنیز بپردازیم که تفاوتهایی دراین م

رئالیسم جادویی، یکی از شاخه های واقع گرایی در مکاتب ادبی است، که با آمیختگی در خیال، ساختارهای واقعیت را دگرگون کرده و دنیایی با روابط علی و معلولی می آفریند. این سبک داستان نویسی با نام آمریکای لاتین و گاهی با نام خاورزمین شناخته شده، اما به زعم منتقدان زیادی از مناطق گوناگون، این سبک به یک سبک جهانی تبدیل شده است. از جمله نویسندگان عربی که به این سبگ گرایش داشته است، ابراهیم نصرالله، شاعر و رمان-نویس فلسطینی_ اردنی است، که آثار بسیاری در زمینه ی ادبیات داستانی دارد. رمان "براری الحمی" اولین رمان اوست، که به شیوه ی رئالیسم جادویی نوشته شده است و در آن به دنبال اثبات هویت یک انسان فلسطینی است. از رمان نویسان مشهور رئالیسم جادوییِ کرد زبان، که این سبک را به شکلی معجزه وار در داستان خود وارد کرده است، می توان به بختیار علی اشاره کرد، که در رمان "ئێواره ی په روانه " رمان موردنظر، به بیان درد و رنج ملت کرد و جستجوی هویت گمشده ی آن ها می پردازد. در این دو رمان مولفه های رئالیسم جادویی، دوگانگی، رازگونگی، استحاله، کشمکش، عینیت، سکوت اختیاری، موجودات و حوادث فراطبیعی و صدا و بو به کار برده شده است، برجسته ترین این مولفه ها در "براری الحمی" به ترتیب، در دوگانگی شخصیت اصلی رمان، رازگونگی پنج فرد نقابدار، استحاله ی احمد لطفی به گرگ، کشمکش ذهنی محمد حماد بر سر مرده و زنده بودن خود، عینیت در استحاله ها، فراطبیعی در سفید بودن مورچه ها و صدا و بو در آواز ناگهانی یک خروس پس از مدت ها و بوی بنزین وجود وجود دارد، در حالی که این مولفه ها در "ئێواره ی په روانه" با دوگانگی و تقابل جهان خیالی و واقعی و رازگونگی پرواز پروانه ها در جای جای رمان بویژه در روز اعدام پروانه، استحاله پروانه به گرد و غبار و کشمکش پروانه برسر دنیای خیالی غیر مراد، عینیت در گرد شدن پروانه ها و فرا طبیعی در وجود باد سیاه در خندان کوچولو و صدا و بو در صدای مرگ و بوی مرگ دیده شده است، که روند داستان را در پیش گرفته است؛ اما لازم به ذکر است که در هر دو رمان، سکوت اختیاری نویسنده به چشم نمی خورد. از میان مولفه های رئالیسم جادویی، دوگانگی، رازگونگی از برجسته ترین مولفه های به کار برده شده در دو رمان هستند، در حالی که نمی توان از وجود مولفه استحاله، در "براری الحمی" و مولفه صدا و بو در "ئێواره ی په روانه"نیز چشم پوشی کر

ادبیات تطبیقی از شاخه های نوظهورِ پژوهش های ادبی است،که از توجّه روزافزونی برخوردار است.و از مهم ترین دلایل رشد و شکوفاییِ پژوهش های ادبی، می توان به افزایش ارتباط بین فرهنگ و آدابِ مختلف اشاره کرد. عشق و عشق ورزی مهم ترین پاسخ به مساله وجودیِ انسان است.و از نخستین و اساسی ترین مضامین شعری است. و نیز همان درد مشترکی است که هر شاعری، آن گونه که نیک تر می داند فریادش می زند.ازآنجاکه مطالعه تطبیقی ادبیات به عنوان دیدگاهی ادبی و نقدی مرزهای زبانی و فرهنگیِ ملّت ها را درنوردیده و موجب بررسی پیوندها و تاثیر و تاثر زبان و ادبیات ملل مختلف گردیده است.این پژوهش در تلاش است به مقایسه تطبیقی مضمون عشق میان دو شاعرِ مطرح کٌرد و عرب، هه لمه ت و قبانی بپردازد؛ و انواع عاشقانه هایشان، را موردبررسی قرار دهد.هم قبانی و هم هه لمه ت درزمینه عشق، اشعار درخور توجّهی دارند.عشق به زن در اشعار قبانی بسیار برجسته است،و این به خاطر تلاشی است که شاعر، در راستای ارتقاء فرهنگِ زن ستیز عرب دارد و نیز به خاطر ادایِ دینش به مظلومیّت تاریخیِ زن است. در اشعار هه لمه ت، عشق درتمامی عناصر زندگی به شکلی قوی و تاثیر گذار حضور دارد تا جایی که هیچ یک از عناصر شعری قابل تفکیک نیست.در این پژوهش ادبیات تطبیقی، عشق،انواع عشق و موارد اشتراک و اختلاف هر دو شاعر،در عاشقانه هایشان بر اساس تحلیل محتوا، تبیین و تجزیه وتحلیل شده است. واژگان کلیدی:ادبیات تطبیقی،عشق، قبانی، هه لمه ت

یکی از نظریه های نو در نقد و ادبیات معاصر نظریه بینامتنی است که بر اساس آن، هر متنی متاثر از متون دیگر است و نویسنده و شاعر در هنگام خلق اثر خود، آگاهانه یا نا آگاهانه از متون پیشین متاثر هستند. این نظریه توسط نظریه پردازان غربی مطرح و رواج یافت ودر نقد و ادبیات عرب نیز بازتاب یافته است. استفاده و بهره وری از متون پیشین در شعر عرب رواج بسیار دارد. دراین میان قرآن کریم به عنوان کتاب الهی ، سرچشمه ای همیشه جوشان و غنی برای شاعران و نویسندگان عرب بوده است آنها با استفاده از آیات مبارک آن، بر غنا و تاثیر گذاری اثر خویش افزوده اند. این بهره وری از قرآن مختص شاعران مسلمان نیست بلکه شاعران سایر ادیان نیز از قرآن الهام گرفته اند. رشید سلیم الخوری (القروی ) شاعر مسیحی لبنانی است که به آمریکای جنوبی سفر کرده است، اما با این حال استفاده و الهام از آیات قرآنی یکی از بارزترین ویژگیهای شعر وی به شمار می آید که نشانگر ارتباط وی با دین اسلام و کتاب الهی است. تعابیر و مفاهیم قرآنی به گونه ای هنرمندانه و با خلاقیتی خاص، توام با ظرافت های ادبی در شعر وی به کار رفته و باعث جذابیت و تاثیر گذاری بیشتر اشعار او شده است. بدین منظور پژوهش حاضر در پی آن است که به تبیین و تشریح گونه های مختلف بینامتنی قرآنی و اهداف مد نظر شاعر در بهره وری از آیات قرآنی بپردازد و تکنیک های متنوع را در بافت شعری وی بررسی نماید تا از این رهگذر به شناحت چگونگی و میزان تاثیر گذاری قرآن بر روساخت و ژرف ساخت اشعار او دست یابد. نتایج حاصل بیانگر این مطلب است که قروی آشنایی کامل با قرآن کریم داشته و برای اهداف مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و غیره از آن بهره برده است. در بیان انواع بینامتنی به کار رفته در شعر وی می توان گفت که نفی کلی بیشترین وسعت و بعد از آن نفی متوازی و در پایان کمترین وسعت را نفی جزیی دارا می باشد.

ادبیات مقاومت، به ویژه شعر پایداری گونه ای از ادبیات است، که بازگوکننده ی مقاومت و ستیز ملت ها در برابر تجاوز بیگانگان به خاک و حقوق آن ها می باشد و آموزه های مبارزاتی یک نسل مقاوم و مبارز را که برای رهایی سرزمین، دین، فرهنگ و سنت های خود از چنگال تجاوزگران به حریم ارزش های ملی و انسانی به پا خاسته است، برای نسل های آینده در بیان فخیم شعری و ادبی ترسیم و به تصویر می کشد. محمود درویش از برجسته ترین شاعران مقاومت فلسطین است، که اشعارش سراسر پایداری و روایت تاریخ سرزمین فلسطین پس از اشغال 1948 توسط اسرائیل است. شیرکو بیکس، نیز از شاعران مقاومت کردستان است، که با محمود درویش در یک برهه ی زمانی به سر برده اند و دارای گرایشات فکری و مشارب هنری یکسانی هستند. شرایطی که بر فضای فلسطین و کردستان عراق، حاکم بوده است، دو شاعر را به شاعران نامی در عرصه ی ادبیات مقاومت تبدیل ساخته است؛ از این رو سروده های دو شاعر در بردارنده ی امید به پیروزی و دعوت به مبارزه هستند؛ در نتیجه از تمام ظرفیت های شعری بهره می گیرند، تا رسالت شعری خود را در این راستا انجام بدهند. در این پژوهش، به بررسی تطبیقی مضامین ادبیات پایداری در اشعار محمود درویش و شیرکو بیکس بر اساس مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی یعنی بررسی«تشابه و تفاوت»، با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و ابزار کتابخانه ای پرداخته شده است.

ادبیات تطبیقی از شاخه های جدید گسترده ی ادبیات است که در آن، تشابه و تفارق نمونه های مختلف آثار ادبی بررسی می شود.اولین بحث در این حوزه اختلاف نظر صاحب نظران درباره ی اصطلاح ادبیات تطبیقی و هم چنین ارائه ی تعاریف متفاوت از این اصطلاح است اما آنچه که مشخص است ادبیات تطبیقی مفهوم جدیدی دارد که هم اکنون در شمار علوم ادبی معاصر از ارزش و مقام والائی برخوردار است. این پژوهش تلاش دارد به مقایسه تطبیقی میان دو شاعر فاخر کرد وعرب یعنی متنی و نالی بپردازد و انواع فخریاتشان را مورد بررسی قرار دهد. متنبی بیشتر به خود فخر ورزیده تا به نیاکانش در حالی که فخر نالی از جنس دیگری است و در آن می توان موارد تازه ای یافت از جمله فخر به توانایی علمی و ادبی. در این پژوهش ادبیات تطبیقی چیستی فخر انگیزه های سرایش فخر و موارد اشتراک و اختلاف دو شاعر در این زمینه بررسی می شود.

طنز یکی از انواع شعر غنایی است که ظهور آن در ادبیات فارسی بعد از انقلاب مشروطیت و در ادبیات عرب بخصوص در دوره ی عباسی منشا تحولات مهم در ادبیات فارسی و عربی گشته است. از شاعران معاصر در ادبیات عربی و فارسی که این شیوه را در سروده های خود برگزیدند، نزار قبانی و عمران صلاحی هستند که با آگاهی و جسارت تمام لبه تیز انتقادات خود را متوجه اجتماع بیمار و معایب آن کردند ار آنجا که دو شاعر تحت تاثیر جریانات سیاسی و تحولات اجتماعی قرار دارند، طنز های آنان عمدتا در مسائل سیاسی و اجتماعی نمود پیدا می کند که به شکل انتقادات مستقیم همراه با طعن و تمسخر است و با طعن و کنایه جنبه های نا مطلوب رفتار بشری را به چالش می کشاند. پژوهش حاضر، ضمن بررسی مباحث نظری طنز به بررسی و تحلیل تفاوت ها و تشابه ها ی انواع سرود های طنز در اشعار دو شاعر معاصر سوری و ایرانی، نزار قبانی و عمران صلاحی پرداخته است.

رمزپردازی یکی از فنون شعرمعاصرعربی است که شاعربرای تحقق آرمان های ورد نظرخود ازآن بهره می برد و دردها ورنجهی مردم را درآیینه آن به تصویر می کشد. غاده السمان شاعر رمان نویس و روزنامه نگار سوری تبار از شاعرانی است که بابه کارگیری این سبک،از اوضاع سیاسی - اجتماعی کشورخود و کشورهای منطقه سخن گفته و اهداف موردنظر خودرادراین قالب بیان کرده است.

چکیده هر عمل داستانی را عناصری تشکیل می دهد که دوام و بقای آن اثر به حضور و فعالیت تمامی آن عناصر وابسته است. برخی از این عناصر جزء جدایی ناپذیر و اساسی کار داستانی به شمار می رود و از نقش و اهمیت بیش تری در رمان برخوردارند، مانند: شخصیت، حوادث، پیرنگ، زمان و مکان. زمان را می توان چهارچوب اساسی داستان نامید که حوادث در طول آن پیشرفت می کنند و به وسیله ی آن مراحل مختلف داستان شناخته می شود. هر داستان از لحظه ای مشخص شروع می شود و پس از طی زمانی که ممکن است یک دقیقه، یک ساعت، یک روز و ... باشد به پایان می رسد. در واقع هیچ داستانی بدون زمان نمی-تواند وجود داشته باشد. مکان نیز، یکی از عناصر تشکیل دهنده ی رمان است که حوادث رمان در آن جریان می-یابند و شخصیّت های داستانی در قالب آن به حرکت در می آیند. مکان در رمان، به فضایی تبدیل می شود که تمام عناصر داستان و روابط میان آن ها را در خود جای می دهد و به شکل گیری روند رمان کمک می کند. حنّا مینه، یکی از رمان نویسان معاصر سوریه است که آثار بسیاری در زمینه ی ادبیات داستانی دارد. وی در رمان هایش به خوبی توانسته است بین عناصر اصلی آن، ارتباط و همانگی ایجاد کند. زمان و مکان نیز از جمله این عناصر است که نویسنده در آثار داستانی اش توجه خاصی به آن ها داشته است. رمان «المصابیح الزرق» اولین اثر روایی مینه به شمار می رود که توانسته است تمام عناصر داستان را به خوبی در آن به کار گیرد. نویسنده زمان و مکان را نیز که از عناصر اصلی رمان به شمار می رود، با مهارت کامل در رمان به کار گرفته است. روابط زمانی در این رمان در سه نوع نظم، تداوم و بسامد مشاهده می شود. رویداد های رمان روندی تصاعدی و پیش رونده دارند که گاهی در نظم این روند اختلال به وجود می آید و باعث زمان پریشی می شود که در نوع، فلش بک «Flashback» یا بازگشت به گذشته و «Flashforward» یا پرش به آینده، در رمان دیده می شود. در بحث تداوم، نویسنده از تکنیک های زمانی مختلفی بهره گرفته است که برخی از آن ها موجب افزایش سرعت روایت می شوند مانند: حذف و خلاصه و برخی دیگر موجب کاهش این سرعت می شوند مانند: گفتگو های درونی و بیرونی و درنگ توصیفی. اما در بحث بسامد مشاهده می کنیم که نویسنده در مواردی نیز از تکنیک بسامد مفرد حوادث بهره گرفته است. مکان نیز در رمان های این نویسنده از جایگاه ویژه ای برخوردار

چکیده از دیر باز جهت درک صحیح متون ادبی و دینی، موضوع فروق اللغه، مورد توجّه علمای لغت بوده، زیرا وجود کمترین ترادف میان کلمات، چنین باوری را برای عامّه و کسانی که در علم لغت اهل اتقان نبوده اند پدید آورده که مترادفات فرقی با یکدیگر ندارند، و از هدفی که متکلّم ـ اعمّ از شارع مقدّس و غیره ـ در انتخاب و اختیار کلمات در نظر داشته غافل مانده اند. به همین دلیل نتوانسته اند فهمی درست از آن داشته باشند. و از جمله ی این کلمات کلمه ی لعن است که در طول تاریخ ادبیّات مورد بی توجّهی قرار گرفته و اکثراً آن را تنها چون دشنامی تلقّی کرده اند، پس به راحتی آن را نسبت به دیگران به کار می برند، به راحتی آن را می شنوند و به راحتی از کنار آن می گذرند. در حالی که خداوند تنها کافرانی را که با کفر مرده باشند لعنت کرده است، و پیامبر خود را ـ اگر کسی یا کسانی را لعن کرده باشد ـ سخت توبیخ می فرماید. به همین دلیل حضرت رسول الله(ص) نیز با توجّه به آموزه های الهی به کرّات از آن نهی می فرماید. در این پایان نامه به روش تحلیلی و با بررسی سیر تحوّل معنایی واژه ی لعن در متون ادبی و دینی و کاربرد آن در آیات، احادیث و اشعار، مفهوم درست آن را باز شناسد، و به روشنگری در باره ی نگرش های مختلف در مورد تلعین و بیان صحّت و سقم تاویلات موجود در این حوزه بپردازد. واژگان کلیدی: لعن، ترادف، زبان عربی، قرآن، لعن مسلمان.

مهم ترین مسئله ای که ذهن بشررا اززمان های دور تاکنون به خود مشغول ساخته،مسئله مرگ و زندگی ایت.ایلیاابوماضی شاعرپرآوازه ی معاصر عربی از این مسئاله غافل نبوده،وتلاش نموده که زاویه دید خود درآن به تامل بپردازد،وراز آن را بگشاید.

فخر یکی از فنون شعر غنایی است که شاعر در آن به ویژگی های بارز و برجسته ی خود و قومش می بالد و همواره از این غرض برای ارضای تمایلات درونی خود و دفاع از قوم و قبیله اش سود می جوید. این فنّ در ادوار گذشته ی ادبیات عرب بابی وسیع را به خود اختصاص داده است و دلیل اصلی آن منازعات و درگیری های قومی و تعصّبات قبیله ای بود، همچنین با پیشرفت و توسعه ی قلمرو اسلامی مضامین دیگری بر مضامین سابق افزوده شد و فخر به به علم وادب و دستاورد های تمدّنی از بن مایه های دیگر آن شد. اما با گذشت زمان به ویژه در دوره ی مملوکی از حجم این غرض شعری در دواوین شعر عربی کاسته شد و جز در موارد معدود، شاعران با ابیاتی پراکنده در مقطوعات شعری و پایان قصاید به خود ستایی پرداختند و مانند سابق ابوابی وسیع بدان اختصاص نیافت. در بین انواع مختلف فخر، نوع ادبی آن همچنان در لابه لای اشعار مورد توجه شعرا وادبا قرار گرفت و نوع قبیله ای آن در شکل و مضمون تابع فخرهای دوره ی جاهلی بود. اما اوایل دوره ی مملوکی و اواخر دوره ی ایّوبی از پر رونق ترین ادوار حماسه در ادب عربی بود و علّت اصلی آن نبردهای طولانی بین مسلمانان با صلیبی ها و قوم تاتار بود. نگارنده در این رساله، رابطه ی فخر با مدح و هجا را توضیح می دهد سپس علل و زمینه های اجتماعی و روانشناسی آن را به صورت اجمالی بیان می کند. به دنبال آن سیر تحوّل فخر از جاهلی تا عصر مملوکی با شواعد شعری و با روش تحلیلی توصیفی مورد نقد و بررسی قرار می گیرد، و سرانجام اشعار فخری چند تن از نمایندگان برجسته ی فخر در این دوره را شرح وبسط می نمایم و تقلید شاعران برجسته ی این دوره از فخریات متنبّی و اخذ مضامین و اقتباس از آن ها، تکراری بودن مضامین شاعران و ضعف فخر قبیله ای و دولت شعر از نتایج این بحث است.

چکیده: یکی از شیوه های بررسی متون ادبی، پژوهش تطبیقی این متون با همدیگر است. ادبیات تطبیقی علمی است متحول که در طول حیاتش در اروپا و آمریکا تعاریف و گرایش های گوناگونی داشته است و در اواخر قرن بیستم بعد جدیدی یافت و در نتیجه زمینه بعضی از مطالعات تطبیقی دوباره متحول شد و مفاهیم جدیدی ارائه گردید. آزادی را می توان از مفاهیمی دانست که علی رغم سوء استفاده های بسیار از آن همچنان به عنوان واژه ای مثبت در فرهنگ ها و جوامع مختلف و در تضارب افکار و اندیشه های بشری و الفاظ متفاوت رواج دارد و همگان بیش از هر چیز دیگر به آن تعلق خاطر دارند و برای نیل و وصول به آن عزیزترین سرمایه های خویش را تقدیم می کنند. شعرا و نویسندگان از جمله کسانی هستند که در این راه و برای کسب آزادی مشقت ها و رنج های زیادی را متحمل شده اند. بیداری و آگاهی مردم، عدالت خواهی، مبارزه با استبداد و در یک کلام آزادی از هر نوع ظلم و ستمی از مهمترین حوادث دوران معاصر ایران و مصر می باشد. شوقی و بهار با دو زبان متفاوت و در دو کشور غیر همسایه زندگی کرده اند ولی مفاهیم و مضامین مربوط به آزادی خواهی در اشعار آنها بسیار مشترک است و این نشان دهنده ی اشتراکات فرهنگی و اجتماعی دو ملت ایران و مصر است. این پژوهش بر آن است تا با تحقیق و تفحص دیوان این دو شاعر برجسته به بررسی مفاهیم آزادی از قبیل: آزادی سیاسی، آزادی زنان، آزادی از قید جهل، آزادی بیان و اندیشه، آزادی معنوی و آزادی فراملی بپردازد و اشتراک و تفاوتهای فکری این دو شاعر را بررسی نماید. واژگان کلیدی: ادبیات تطبیقی، آزادی، اشعار، احمد شوقی، بهار

. بیشتر اشعار نودهی در قالب منظومه های تعلیمی می باشد که در علوم مختلف بلاغی واصول و فقهی و نحوی و... است. به جز منظومه های تعلیمی، اصلی ترین غرض شعری وی مدایح نبوی است. از سویی، مثال های استفاده شده در منظومه های علمی او در مدح پیامبر است. همچنین او دارای بدیعیه ای است که در آن تمام آرایه های بدیعی را در قالب مدح پیامبر به نظم در آورده است. شاعر مدایح مشهور عربی، از جمله برده کعب بن زهیر و قصاید بوصیری را نیز تخمیس و یا تشطیر کرده است. تخمیس های او از نظر فنون شعری از دیگر قصیده هایش قویتر است(خال ،1387،148) . خود او دارای هفت قصیده است که شش قصیده آن را به مدح رسول اختصاص داده است که در این میان چهار قصیده عربی و دو قصیده فارسی است(همان،233). دیگر شاعر مدیحه سرای مورد مطالعه ملا محمد بالخی متخلص به محوی است. اودر سال 1836 در یکی از روستاهای سلیمانیه متولد شد و در سال 1906 وفات کرد. اوایل زندگی وی با پایان یافتن حکومت بابان و ظهور حکومت عثمانی همراه بود. او در خانواده ای متدین متولد شد و از هفت سالگی به تحصیل علوم اسلامی پرداخت. پدرش از خلفای شیخ عثمان از مشایخ طریقه نقشبندیه بود(ئاگرین،1986، 279). همین سبب شد که شاعر به تصوف گرایش پیدا کند و دیری نپایید که محوی خود عارف بزرگی شد. بیشتر اشعار محوی را مضامین عارفانه تشکیل می دهد در اشعار وی مضامین اجتماعی و وطنی نیز وجود دارد اما حجم وسیعی از اشعارش عرفانی است که اکثر آن به مراحل مختلف تصوف اختصاص دارد. او در مدیح نبوی هم قصایدی دارد و قصیده بحر نور وی که دارای 168بیت است و به مدح رسول اختصاص دارد دارای شهرت فراوانی است. زندگی علمی و ادبی نودهی و محوی بسیار به هم شبیه است؛ از این رو، این تحقیق برآن است که به صورت تطبیقی مدایح عربی نودهی و مدایح کردی محوی را با همدیگر مقایسه کند.

رئالیسم یکی از مباحث بسیار مهم در حوزه ی هنر فلسفه و ادبیات است. این اصطلاح از فلسفه به حوزه ی نقد و ادبیات راه یافته است. ادبیات به مفهوم عام و شعر به مفهوم خاصش مولود شرایط و عوامل متعددی است که از آن میان می توان به شرایط تاریخی و جریان های اجتماعی اشاره کرد. عمر ابو ریشه یکی از شاعرانی است که با توجه به وضعیت موجود در جامعه توانسته است واقعیت های موجود در جامعه اش را بیان کند. این پژوهش به روش تحلیلی محتوایی به مظاهر واقعگرایی در شعر ابو ریشه می پردازد و ابو ریشه را به عنوان اصلاحگر اجتماعی معرفی می کند.از جمله واقعیت هایی که شاعر به آن پرداخته می توان به جایگاه زن، بیان فاصله طبقاتی، تشریح اوضاع ملت و... اشاره کرد.

امروزه ادبیات تطبیقی، شاخه ای مهم از ادبیات جهان است. این شاخه، به مقایسه ی میان ادبیات ملل مختلف جهان و تاثیر و تاثّر آنها بر یکدیگر میپردازد. این تاثیر و تاثر میان دوملّت عرب و کُرد به دلیل فرهنگ مشترک اسلامی، نزدیکی جغرافیایی و شیوه‎ی زندگی، خصوصا در حوزه ی ادبیات شفاهی به وضوح به چشم می‎خورد. این پژوهش درصدد است با مطالعه در حوزه ی ضرب المثل ها که یکی از شاخه های مهم فولکلور هر ملّتـی به شمار می رود و در گستره ادبیات از نقش و جایگاه والایی برخوردار است به تطبیق این ضرب المثل‎ها که بیانگر اشتراکات فکری ـ فرهنگی دو ملّت و تجربه‎های مشترک آن ها بوده ودارای مفاهیم و مضامین بسیار مشترکی هم از لحاظ شکل ظاهری و هم از لحاظ معنا و مفهوم هستند بپردازد. در این پژوهش ابتدا به بررسی و تحلیل مثل، معانی لغوی و اصطلاحی آن در هردو زبان، تقسیم بندی های مَثَل بر اساس فاکتورهای مختلفی چون زمان، پیدایش و ویژگی پرداخته شده است. سپس ویژگی ها و فواید آن و نیز تفاوت آن با دیگر گونه های مشابه چون حکمت، کنایه، مَثَل نما و اصطلاح سنّتی در هر دو زبان عربی و کُردی ذکرشده است و در فصل اصلی به تطبیق تعدادی از امثال عربی و کُردی در دو بخش جداگانه می پردازد. در بخش اوّل، امثالی را که از نظر لفظ و مفهوم مطابقت دارند آورده شده است. در بخش دیگر، امثالی که تنها از نظر مفهوم مطابق هستند آورده شده است و برای هر کدام از آن ها تا حدّ امکان، معادل فارسی نیز ذکر گردیده است. سپس جهت تبیین برخی امثال و کمک به فهم آن ها، تا حدودی به ذکر کاربرد و ریشه ی آن ها اشاره شده است. کلید واژه ها: بررسی تطبیقی، مَثَل، حکمت، ادبیات کُردی، ادبیات عرب

علم نحوِ زبان عربی، یکی از علوم مهمّ اسلامی است به دلیل آن که این علم، بخش بزرگی از دستور زبان قرآن است، و قرآن هم کتاب دینی انسانهای فراوانی بر روی کره خاکی است. این علم، از همان سده های آغازین اسلامی، و به واسطه گسترش سریع اسلام و نیازِ تازه مسلمانان از ملّتهای دیگر به فهم زبان دینِ تازه، رشد و توسعه و تکامل یافت و بسیار مورد توجّه علمای مسلمان، اعمّ از عرب و غیر عرب قرارگرفت؛ که یکی از ملّتهای مسلمانی که بیشترین و مهم ترین و موثّرترین خدمتها را به این علم کرد، ایرانیان بودند و این دانش جایگاه ویژه ای در میان عالمان ایرانی یافت؛ چنان که از میان آنان، نحویان تاثیرگذار و مبرّزی، همچون "سیبویه" و "خلیل" ظهور کردند. خدمتهای ایرانیان به علم نحو همچنان و تا قرن حاضر هم ادامه پیدا کرد و نحویان، کتابهای زیادی، چه کوچک و چه بزرگ و چه منثور و چه منظوم، در علم نحو پدید آوردند. یکی از این آثار ـ که در واقع، ادامه کوشش صدها ساله علمای ایران در خدمت به زبان و نحو عربی است ـ کتاب "الالفیّۀُ المسعودیّۀ" از سیّدمسعود هاشمی (1364ـ 1315ش)، از عالمان و شاعران و ادبای معاصر کُردستان ایران است، که از جمله آثار فراوان به جامانده از او این منظومۀ عربی است در هزار و هفتاد بیت در بحر رجز و تاکنون ناشناخته مانده و هنوز رخسار آفتاب به خود ندیده است. در پژوهشِ حاضر، که هدفِ اصلیش، معرّفی و شناساندنِ منظومه مزبور و جلوگیری از نابودی آن است، سعی شده است که: نخست و در آغاز، در مقدّمه ای، منظومه مذکور و مولّف آن و روش کار وی، به طور جامع، معرّفی شود. سپس هم، به اختصار، از علم نحو در جهان اسلام و ایران، با ذکر مشهورترین نحویان و کتب و منظومه های نحوی و نحو در شعر فارسی سخن رفته است و آن گاه، بخشی از منظومه، از روی نسخه منحصر به فرد آن آورده و به فارسی ترجمه و به عربی شرح و تفسیر شده است.

این پژوهش جنبه ها وداستانهای حضرت یوسف را بیان کرده وبازتاب این داستانها را در اشعار شاعران معاصر مورد بررسی وکنکاش قرار داده است.

یکی از مباحث مهم فقه اللغه در طول تاریخ پژوهشگران را به خود مشغول کرده فروق اللغه می باشد. قرآن که معجزه جاوید الهی است به این موضوع توجه کرده و مخاطبان را به فهم تفاوت موجود میان واژه ها تشویق نموده است. سه مفهوم فکر، ذکر و شکر نقشی اساسی و مهم در انتقال مفاهیم قرآن کریم دارند. در این پژوهش سعی شده پس از تعریف فروق اللغه، ترادف و تفسیر موضوعی به تحلیل مفاهیم فکر، ذکر و شکر از منظر لغت شناسی و سپس در قالب تفسیر موضوعی پرداخته شود.

آوارگی،توسعه طلبی و فکر دست یازیدن به سرزمین های دیگر ، از جمله انگیزه های تاخت وتاز مغولان به سرزمین های اطراف محسوب می شود. دراین زمان ایران و عراق مهد تمدن وقبله گاه علم وادب به شمار می آمد.تا اینکه مغولان سلسله حملات خود را نخست در سال616 ﻫ .ق متوجه ایران زمین گردانیدندوپس از آن به سرزمین همسایه یعنی عراق در سال 656 ﻫ .ق حمله نمودند .این در حالی بود که ملت عرب از مصیبت ها وبلایای طبیعی وغیر طبیعی همچون وقوع زلزله های متوالی وقحطسالی وجنگ های صلیبی رنج می برد.حال، شعر زبان رسای ادبیات این دوره همچون عنصری از دل فرهنگ وتمدن این دو حوزه ی شعری از مجموعه عواملی تاثیر پذیرفت که شناخت آن دسته از عوامل به نحوی باعث قضاوت درست ادبی در مورد شعراین دوران می شود. تا آنجایی که عوامل تاثیرگذار برشعر فارسی به ترتیب 1- حرکت پخته شعر وشاعران این دوران است که درادامه جنبش شعری دوره ی سلجوقی وتصلب روح استقامت وباروری وحضور شاعران منقد اجتماعی وباقی ماندن مراکز کوچک ادبی اثرگذار درنواحی داخلی ایران تبلور می یابد 2- تکامل تدریجی غزل 3- اصیل ماندن روح تصوف در دامان شاعران ایرانی4- قرارگرفتن تصوف دربستر غزل5 – عدم غفلت شاعران بزرگ از مطرح نمودن مباحث اجتماعی در شعر شاعرانی همچون مولوی،سعدی وحافظ 6- فراعت اغلب شاعران پارسی زبان در شعر و شاعری و عوامل تاثیرگذار برشعرعربی پس از حمله ی مغول1- وحشت وهراس عمومی شعراءکه شامل هجرت گسترده شعراء به مصر ونزول مصائب متعدد واثر آن درتغییر تدریجی فرهنگ شاعران وازدست رفتن بخش وسیعی از میراث علمی وادبی وتلاش فرهیختگان جامعه برای بازسازی آن است 2- قرارگرفتن شعر صوفی در بستر شعردینی 3- تقلید ازقصیده ی برده ی بوصیری واثرآن در ظهوربدیعیات4- تمرکز برتقویت نثروبازتاب عناصر حاکم برنثر درشعر5- افول الفاظ وتعبیرات شعری6- عدم فراغت شاعران عرب سرا و روی آوردن به مشاغل وحرفه های گوناگون می باشد

بدر شاکر السیاب از پیشگامان شعر نو عربی بشمار می رودچکیده بدر شاکر السیاب، از جمله پیشگامان شعر نو در عرصه ی ادبیات معاصر عرب به شمار می رود. او زندگی شعری خود را با مطالعه و تعمق در دیوان شاعران برجسته ی عرب چون ابوتمام، متنبی و بحتری و نیز آگاهی و تاثیرپذیری از آثار شعرای غرب در زمینه ی شعر و شاعری آغاز نمود و توانست به پیشرفت چشم گیری دست یابد. این پژوهش بر آنست که به بررسی تناص در شعر بدر شاکر السیاب بپردازد؛ تناص معادل کلمه ی فارسی «بینامتنی» یا «تداخل متنی» می باشد که این اصطلاح از قدیم با عناوین و نام های دیگری از قبیل اقتباس، تضمین، تلمیح و… متداول بوده است. بر اساس نظریه ی بینامتنی، هر متنی خواه ادبی یا غیر ادبی مستقل نیست و با متون دیگر ارتباط دارد و متن ها در سایه ی رابطه ی تنگاتنگی که با یکدیگر دارند معنا می یابند. پژوهش حاضر با بررسی و تحلیل اشعار این شاعر پیشتاز به بیان انواع تناص، ویژگی ها و چگونگی بازتاب آن ها در شعر وی پرداخته و نیز بهره ای را که شاعر از فراخوانی شخصیت های مختلف در بیان معانی گوناگون برده، مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. سیاب با مشاهده ی وضع موجود در جامعه اش دریافت که قادر نیست مشکلات و دردهای جامعه ی خود را به صورت مستقیم و صریح بیان نماید؛ بر همین اساس به بینامتنی و انواع مختلف آن روی آورد و شیوه ی غیر مستقیم را برای بیان افکارش به کار گرفت تا بدین وسیله بتواند حداقل اندکی از دردهای روحی و مشکلات خود بکاهد و فشارهای موجود در جامعه را بیان نماید که همین امر گیرایی و جذابیت شعر وی را دوچندان نموده است. از دیگر نتایج این پژوهش می توان به این موارد اشاره نمود: سیاب در اشعار خود به وفور از اسطوره های ملل مختلف به ویژه تموز، تناص شعبی به خصوص حکایت سندباد و فراخوانی شخصیت های دینی و قرآنی و همچنین قناع بهره برده و توانسته است به خوبی آن ها را در راستای اهداف شعری خود قرار دهد که این امر باعث شده تا تاثیر به سزایی بر شاعران معاصر و پس از خود داشته باشد. کلید واژه ها: شعر معاصر عرب، تناص، بدر شاکر السیاب

با خاتمه فتوحات اسلام جنگ مادی اعراب تقریبا پایان یافت، لیکن جنگ معنوی میان زبان ،ادب ونظامهای اجتماعی آن قوم با ملل مغلوب درگرفت و ممالک اسلامی صحنه فراخ این نبرد شد.امیال وآرزوها نیزبا هم درتصادم وکشمکش بودند. با اینکه مسئله ی وحدت اسلامی یا همسازگرایی از ارزشهایی اساسی بود که نقش عظیمی در روابط جامعه اسلامی و دوام آن داشت، با این حال در عصر اموی و عباسی شاهد یک سلسله جریانهای فکری مخالف میان برخی از اعراب و ایرانیان می باشیم که از آن به تفکر شعوبی تعبیر می شود، به گونه ای که رشد فزاینده این جریان در این برهه در قالب بهره گیری از دستاویزهای قومی و مذهبی به منظور تحکیم سیادت ومشروعیت دادن به حاکمیت موجود یا برای جبران مقبولیت از دست رفته مشاهده می شود. در این جستار به بررسی ماهیت این کشمکش ها و دامنه توسعه آن در شعر عربی سده 2 – 3 پرداخته شده است و امید است که گام موثری در تبیین پاره ای از واقعیتهای تاریخی و ادبی این دوره ی زمانی باشد.

نازک الملائکه شاعر معاصر عرب و از پیشگامان شعر نو در ادبیات عرب با تاثر از شاعران خشم و اندوه عرب و مطالعه ادب و فلسفه ی غرب بویژه شاعران رومانتیک و همچنین به سبب عوامل درونی و بیرونی گوناگون همچون اوضاع نامساعد سیاسی_اجتماعی، داشتن روحیه ای منفعل و شدید التاثیر و عواملی دیگر به سرایش نوعی مضامین وجدانی و سلبی از قبیل: عشق ،غربت، غم و اندوه، تشاوم و بدبینی ، شب ،انسان ،رویا پردازی، مسائل اجتماعی و... رو ی آورد.وجود چنین عوامل مشابهی در محیط بیرونی شاعره ی معاصر ایرانی فروغ فرخزاد،و نیز عوامل روحی – روانی وی با نازک الملائکه باعث گرایش او به خلق مضامینی،مشابه مضامین شاعره عرب شد. هدف اصلی، بررسی مضامین مشترک این دو شاعر و عوامل آن و همچنین بررسی ابعاد اندیشه ی زن شاعر در ایران و زن شاعر عرب بود و اینکه از دریچه ی چشم و احساس و عاطفه و اندیشه ی دو زن شاعر، جهان و مسائل آن را بنگریم. کلید واژه: نازک الملائکه ، فروغ فرخزاد ، مضامین مشترک

خیام شخصیتی است که دراواخر قرن پنجم واوایل قرن ششم در دوران حکومتی سلجوقیان، سخنی فراتراز زمانه خود را ایراد نموده است. افکار وی در دو بخش آثار فلسفی و رباعیات قابل کشف می باشد. وی در بخش فلسفی چون فیلسوفی تابع مکتب مشائی به نظر می آید، اما در بخش رباعیات در نگاه اول لا ادر ی گر، ملحد، و حتی پوچ گراست، ولی با تامل در رباعیات ایشان، زوایای دیگری از شخصیت وی برای ما نمایان می شود که همان دعوت به تحقیق و قانع نشدن به سطحی از دانش است. از سویی دیگر با مطالعه ی آثار جمیل صدقی زهاوی، شاعر معاصر عراقی می توان تاثیرات اندیشه های خیام را در آثار وی مشاهده کرد. این پژرهش با کنکاش در آثار زهاوی بر آن است که محور های فکری و ادبی خیام را در آثار ایشان و میزان تاثیر پذیری وی از خیام را بررسی کند. پژوهش حاضر به این ننتیجه رسیده است که زهاوی در دو بخش تحت تاثیر خیام قرار د ارد: یک، سرودن رباعیاتی به سبک خیام و تعریب رباعیات وی. دو، زهاوی رئوس افکار خیام را در شش بند وارد آثار ادبی خود نموده است که شامل: 1- شک وحیرت درمورد پدیده های هستی وآرا گذشته گان 2- جایگاه خداوند3- بازگشت اجسام پس از مرگ وتبدیل شدن به ظروف 4- معاد وچگونگی آن 5- عقل وتفکرانسانی وارزش معرفتی آن6-جبرگرایی می باشد کلید واژه ها:خیام، مکتب فلسفی، رباعیات، زهاوی، رباعیات عربی

تعدادی از شاعران عرب بر اثر فشار زمانه به آمریکا مهاجرت کردند و در آن جا انجمن های ادبی مختلفی به وجود آوردند. آن ها با تاثیر پذیری از مکاتب موجود در دنیای غیر عرب تغییراتی در نوع نگرش و نگارش خود به وجود آوردند. یکی از موضوعاتی که در نوشته های آن ها رنگی تازه به خود گرفت بحث طبیعت و استفاده از آن به عنوان زمینه ای برای مطرح کردن تفکرات و تاملاتشان بود که این پایان نامه به بررسی طبیعت در اشعار آن ها می پردازد

نزار قبانی شاعر سوری تبار، به عنوان یکی از سرآمدترین و معروف ترین شاعران نوگرای معاصر عرب مطرح است. شاعری که با صداقت بی نظیر خود مرزها را درنوردید، به طوری که جهانی ترین شاعر عرب نام گرفت. هنگامی که نخستین دیوان شعری اش را در سن 21 سالگی منتشر ساخت، موجب سر و صدای فراوان گردید. در ابتدا شعرهای عاشقانه اش را به شیوه قدما و کلاسیک سرود و سپس در عرصه شعر نو به فعالیت خود ادامه داد. نزار، مبدع شیوه ی زبانی مخصوص به خود است، زبان سومی که مابین زبان فصیح و زبان عامیانه است. اشعار او در دو عرصه ی سیاسی و اجتماعی قابل بررسی است. در قصائد اجتماعی، ضمن دفاع از حقوق فراموش شده زن و تصحیح اندیشه حاکم بر جامعه، با زبانی نیشدار سستی و عقب ماندگی جامعه ی عرب را مورد انتقاد قرار می دهد. شکست حزیران در سال 1967 میلادی نقطه ی عطفی در شعر او به شمار می آید، که موجب می شود از شاعر زن به شاعر سیاست تبدیل گردد. از این پس، وی شاعری نکته بینی است که هیچ یک از وقایع سیاسی جامعه ی عرب، از شکست اعراب و مساله فلسطین گرفته تا عملکرد حاکمان سیاسی، از دید او پنهان نمی ماند. او شاعری متعهد به قضایای اجتماعی و سیاسی جامعه و کشورش است که می کوشد، با زبانی روان و نزدیک به مردم، مسائل اجتماعی و سیاسی جامعه اش را مورد بررسی قرار دهد و ضمن بیان ضعف ها و مشکلات، به حل و درمان آن بپردازد.

چکیده محموددرویش شاعر معاصر فلسطینی است که سالها باواژگانش مظلومیت مردم کشورش را فریاد زد، ازهمان اوان کودکی زندگی پرفراز ونشیبی رادر آوارگی به سربرد او یک سیاستمدار شاعر بود که تمام شعرش راوقف وطن،آزادی،کرامت وهویت از دست رفته اش کرد.محموددرویش دربرابر ستم وبی عدالتی غاصبان ایستادگی نمود وهرگز به ذلت و بردگی تن نداد، اوبا کشاندن این قضایا به صفحات دیوان، بیان مضامین انسانی راهدف خویش قرار داد وبهای آن راکه رنج، محرومیت، زندان وشکنجه بود پرداخت. حبسیات محموددرویش سراسر خشم وتحدی علیه غاصبان وگویای آشتی ناپذیری او با اشغالگران سرزمین است، این اشعارتصویرگرحالات پرخروش وناآرامی اوعلیه مظلوم کشی است، محموددرویش توانسته ازپشت میله های سرد وپولادین زندان، رسالت خود، یعنی رسوایی دشمن، برانگیختن احساسات وتحریک وتشویق اراده ها را به بهترین شکل ترسیم نماید و اشعارش را به عنوان دستآویزی برای فرهنگ سازی وایجاد روح مقاومت وپایداری درتمام اقشار ملت به کارببندد.حبسیات او ازعمق وجودظلم ستیزاو سرچشمه گرفته وآنها راچون گلوله های آتشینی برقلب دشمن روانه می سازدتا ترس و وحشت رادر دل همه ی ستمکاران بیافکند. غل وزنجیرها عزم واراده ی آهنین اورا آبدیده کرده ودر بحبوحه ی اشغال و ویرانگری،گرد شکست را با رنگ پیروزی وچهره ذلت بار آن را با نقاب عزت وشکوه آراسته است. حبسیات درویش سرشار از مثبت اندیشی صادقانه ای است که ناشی از اهداف وآرمان های والای اوست. محموددرویش تمام این مفاهیم را باجرات وشجاعت مثال زدنی وبا توانایی های بالا وبا اسلوبی ناقدانه وتاثیرگذار بیان کرده است، وبرای ارائه اندیشه ونگرش های جاودانه اش ازتنها امید باقی مانده اش یعنی رمز ونماد مدد جسته وازتصویرگری به عنوان ابزاری ساختاری استفاده نموده است، تا آگاهی مخاطب را دو چندان وادراک واحساس اورا نسبت به آنچه پیرامونش می گذرد، عمق بخشد. کلیدواژه ها: ادبیات معاصرعربی، شعرمقاومت فلسطین، محموددرویش، حبسیه سرایی

بررسی و مقایسه بکارگیری سیره نبوی در رمان «نورالله» و کتاب «علی هامش السیره»

فایل اسکن شده چکیده در گام سوم به مستندات افزوده شده است.

زهد از فروع ادبیات غنایی به شمار می رود و مانند هرگونه ی ادبی دیگر ، دارای ویژگی های سبکی خاصی استکه آن رااز گونه های دیگر متمایز می سازد .بررسی این ویژگیها گامی جهت شناخت بیشتر و دقیق تر این گونه ادبی وحسوب می شود . پژوهش حاضر به بررسی سبکی زهدیات ابوالعتاهیه پرداخته است .هدف این پژوهش بررسی مختصات سبکی این زهدیات است وانتظار می رود نتیجه آن بتواند در فهم بهتر زهد و سبک شناسی آن موثر باشد .ایجاد زمینه شناخت و تعمیق مطالعات فرهنگ اسلامی از دیگر نتایج این پژوهش به شمار می رود .

نازک الملائکه 23 آگوست 1923 میلادی در میان خانواده ای فرهنگی و دارا دیده به جهان گشود. عضق و علاقه او به ادبیات عرب به خصوص شعر از همان دوران کودکی با سرودن قصیده های عامیانه و فصیح در وجود او نمایان گشت. وی که از پیشگامان شعر نو در عرصه ادبیات عرب ب شمار می آید با تاثیر پذیری از شاعران خشم و اندوه ادبیات عرب و ادبیات غربی توانست به عنوان یکه تاز مکتب رومانتیسم در عراق نمود پیدا کند، شاعر به خاطر ویژگی های فکری و اندوهی که در نتیجه ناسازگاری میان ذات و جامعه محل زندگی خود بدان گرفتار شده بود چنان در کانون بدبینی نسبت به مسائل هستی فرو رفته بود که از پرداختن به مسائل واقعی در عرصه ادبیات بازماند. نازک با چاپ چندین مجموعه شعری که درون مایه های آن بر پایه ترس، دلهره از مرگ، زندگی، تنهایی، سکوت و اندوه شکل گرفته بودند، جای پای خود را به عنوان سر شناس ترین شاعر رومانتیک در جهان عرب به خصوص عراق محکم گردانید.

در این پژوهش دیدگاه قاسم امین (1863م) در مورد زن مورد بررسی و با قرآن و سنت، مورد مطابقت و سنجش قرار گرفته است. قاسم امین تاثیر تغییر و تحول در فرهنگ و تمدن اروپا و پیشرفت زن و تساوی وی با مرد در غرب: در صدد مقایسه ی پیشرفت زن غربی و عقب ماندگی زن شرقی و در نتیجه اصلاح حال زن شرقی برآمده و دو اثر مشهور تحت عنوان «تحریر المرءه و المراه الجدیده» در این زمینه نگاشته است اما نظرات این پژوهشگر با توجه به دیدگاه های متحجرانه عصر وی نسبت به زن محکوم شده و خود او به دین ستیزی، کشف حجاب، تقلید از فرهنگ غربی، فساد و بی بندوباری متهم گشته است که این پژوهش به منظور بررسی دیدگاه ها و اندیشه های وی تنظیم شده است. نتایج این تحقیق بیانگر آن است که قاسم امین در بیان اراء خود مخالف دستورات دینی، منادی کشف حجاب، مقلد فرهنگ غربی و مروج فساد و بی بندوباری نبوده و محکوم و متهم نمودن وی ریشه در التزام که سنت ها و در دیدگاههای متحجرانه عصر وی نسبت به زن داشته است.

تشکیل حکومت صهیونیستی در سرزمین های اشغالی تاثیر عمیقی بر شعر فلسطینی گذارد به گونه ای که شعر به سلاحی برنده علیه اشغالگران تبدیل گردید. در نتیجه موضوعات، انواع شعری، و موسیقی آن دستخوش تغییر و تحول گردید. در زمین خوضوعات شعری، شعر این دوره به بررسی موضوعاتی چون آوارگی فلسطینی ها و فقر و بیچارگی و تحقیر آنان و تلاششان در جهت اثبات وجود خود و هویت عربی فلسطینی شان در سرزمین های اشغالی در مقابل دشمنی که سرزمینشان را غصب نموده و در راستای از میان برداشتن عرب فلسطینی و اصالت او از زادگاهش گام بر می دارد و تلاش می نماید هویتی نوین به نام «عرب اسرائیلی» به وی ببخشد، می پردازد. در زمینه انواع شعری، شعر فلسطینی خود را وقف انواع مرتبط با حادثه اشغال فلسطینی نموده است مانند وصف شهید و لحظه به شهادت رسیدن وی، مرثیه سرایی مجاهدان و افتخار به فدائیان و جانبازانی که در راه آزادی جان خویش را فدا می نمایند. در زمینه موسیقی شعر، شاعر فلسطینی تلاش نمود تا خود را از قید و بند مرزهایی که وی را در بیان افکار و عواطف مورد نظرش محدود می ساخت رها نماید. در نتیجه از وزن ها، و قافیه های شعر نو استفاده نمود و بدین صورت در یک قصیده توانست از تجربه های گوناگون سخن بگوید بدون آنکه به ساختار قصیده آسیبی واردگردد.

هجو از فروع ادب غنایی به شمار می رود و مانند هرگونه ی ادبی دیگر دارای ویژگی های سبکی خاصی است که آن را از گونه های دیگر متمایز می کند . بررسی این ویژگی ها، گامی جهت شناخت بیشتر و دقیق تر این گونه ی ادبی محسوب می شود. بررسی سبکی هجو در هر اثر ادبی، ارزش ادبی آن اثر را روشن تر می سازد و به فهم ساختار آن کمک می کند. در این راستا، پژوهش حاضر به مقایسه ی سبک شناسی هجویات در دو دیوان خاقانی و متنبی پرداخته است. هدف این پژوهش، بررسی وجوه اشتراک و افتراق سبکی هجویات خاقانی و متنبی است و انتظار می رود نتیجه ی آن بتواند در فهم یهتر هجو و سبک شناسی آن موثر واقع شود. ایجاد زمینه ی شناخت و تعمیق مطالعات بین رشته ای و تعامل فرهنگی بیشتر میان فرهنگ ایرانی و عربی، انتظار دیگری است که از نتیجه ی این پژوهش متصور است. جامعه ی آماری این پژوهش، در دو دیوان خاقانی و متنبی می باشد. نحقیق به روش کتابخانه ای و اطلاعات از طریق فیش برداری جمع آوری شده است. نتیجه ی پژوهش نشان می دهد که این دو شاعر با وجود تفاوت های زبانی و زمانی از نظر سبک شناسی اشتراکاتی دارند که به طور اجمال به آن ها اشاره می کنیم: بیشترین اشتراک هجویات آنان در سطح زبانی – آوایی و در موسیقی بیرونی و درونی است. در سطح لغوی تفاوت های میان بسامد واژه ها در هجویات این دو دیوان بیشتر از اشتراکات قابل توجه است. در سطح نحوی، اشتراک هجویات آنان در حد صفر است لذا در این سطح اصلا مقایسه ای صورت نگرفته و تنها به بررسی نحوی هجویات خاقانی بسنده شده است. در سطح فکری به مقایسه ی میزان تاثیر دهنیت بر زبان هر دو شاعر و شیوه ی سلب و ایجاب در هجویات آنان پرداخته ایم. در سطح ادبی میزان بکارگیری آرایه های بیانی و بدیع معنوی در هجویات این دو شاعر بررسی شده است هم چنین برای سهولت مقایسه، هر جا ممکن بوده است نتایج مبحث را در جدول و نمودار نشان داده ایم.

بارودی شاعر معاصر با توجه به تعالیم دینی خود اشعارش را در خدمت ارزشهای اسلامی قرار می دهد. وی توانست روح زندگی وشادابی را در شعر عربی بدمد وعلیه آرایه های لفظی قیام کند و با بازگشت به دوران شکوفایی ادبیات عربی به ویژه دوره عباسی و جزالت واستواری آن ازرکود ادبی دوره خود فاصله بگبرد وشکوفایی و شادابی را دوباره به شعر بازگرداند.وی به دلیل ارتباط زیاد با قرآن احادیث نبوی مخصوصا 17 سالی که به جزیره سرندیب تبعید شد، در دیوانش به بیان ارزشها و مفاهیم دینی ، اخلاقی و اجتماعی پرداخته است .

نزارقبانی یکی از بزرگترین شاعران نوگرای معاصر عرب است. این شاعر سوری تبار از 16 سالگی سرودن شعر را آغاز نمود و کار خود را با شعر عاشقانه ولی به شیوه ی کلاسیک شروع کرد سپس در عرصۀ شعر نو به فعالیت خود ادامه داد و در پیشرفت این نوع شعر در ادبیات عرب نقش بسزایی داشت. او در واقع موسس مکتبی شعری است که زبانی مخصوص به خود و شبیه به زبان عامیانه دارد. قصائد اجتماعی سیاسی او با زبانی نیشدار سستی و عقب ماندگی جامعۀ عرب را به باد انتقاد گرفته است. شکست حزیران 1967 م نقطۀ عطفی در شعر نزار به شمار می آید که مسیر شعری او را از اشعار عاشقانه به سمت اشعار سیاسی تغییر داد؛ به گونه ای که اشعارش سرشار از مقاومت و تحدی و مبارزه با اسرائیل شد. اشعار او منحصر به یک طبقه از جامعه نیست. قصائد بسیاری دربارۀ ملیت و وطن و فلسطین و انتفاصه دارد. اشعار سیاسی او طرفداران زیادی دارد و همه به آنها به چشم یک بیان نامه سیاسی می نگرند. او با چشمان خود آوارگیها و بدبختی های ملت فلسطین و نیز هتک حرمت به قدس شریف را دیده و از ستیزه جوییها و خیانات رژیم صهیونیستی بسیار سخن گفته است. او مخالف امضای قراردادهای صلح میان اسرائیل و فلسطینیان بود و تاکید دارد که مقاومت و شهادت طلبی تنها راه آزاد ساز فلسطین است. توجه خاصی به "قدس" و "فتح" و "کودکان سنگ" دارد و قصائدی نیز به همین نامه در دیوان او می درخشند.

تحولات سیاسی واجتماعی اواخر سده ششم هجری در قلمرو حکومت عباسیان ،باعث دگرگونیهای وسیعی در زندگی سیاسی،اجتماعی وفرهنگی مردم شد،در این میان ،شعر وادبیات ،به دلیلی بی مهری وناآشنائی حاکمان غیر عرب ،سیر نزولی را در پیش گرفت؛اما شاعران وادیبانی بودن که علیرغم این بی توجهیها، باز به این میراث وفادار ماندند وآن زنده نکهداشتند . ابن نباته یکی از شاعران وادیبان برجسته عصر مملوکی است که در این عصر با به جا گذاشتن آثری برجسته از خود ،از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشد. واژگان کلیدی:ابن نباته،عصر مملوکی،شعر،بررسی.

جبران ادیب لبنانی مقیم آمریکا دیدگاه خاصی نسبت به زن دارد. وی ادیب ونقاش برجسته ای است که آثار ادبی او را درزمره آثار مکتب ادبیات مهجر و ادبیات معاصر عرب مورد بررسی قرار می دهند . جبران که از یک سو می دید با پشتیبانی و حمایت زن پله های ترقی را طی می کند و ازسوی دیگر شاهد مشکلات و محرومیت های زن از حقوقی برابر با مردان در جوامع شرقی بود لذا تصمیم گرفت تا در آثار خود به مبارزه با آداب و رسوم غلط رایج در این جوامع پرداخته و مردم وجامعه را نسبت به وجود پر مهر وعطوفت زن آگاه سازد .

در دوره عثمانی شاهد مدایح نبوی متعددی هستیم. مدح به طور عام یکی ازمهم ترین و گسترده ترین فنون ادبی در شعر عربی بوده و قسمت بسیارزیاغدی از آن رابه خود اختصاص داده است و شاعران عرب با انگیزه های مختلف به مدح بزرگانپرداخته و فضایل اخلاقی آنها رادر حد توان برشمرده اند .حضرت محمد (ص) نیز که خداوند او را با عنوان "رحمه للعالمین "ستوده و با آیه "و إنک لعلی خلق عظیم "مرتبه والای وی را برای ما بیان کرده ، ازهمه سزاوارتر به مدح و ستایش است .